Een kwestie van niet achterblijven

31 augustus 2020 11:00

De energietransitie van fossiel naar duurzaam – om de een of andere reden denken we vaak dat die nog plaats gaat vinden, terwijl we ons er al lang midden in bevinden. We staren ons blind op de olieprijs, terwijl hernieuwbare energie steeds goedkoper wordt; we vragen ons af of onze volgende auto een diesel of een benzineversie moet zijn, terwijl elektrische modellen steeds betaalbaarder worden. Het is de hoogste tijd te beseffen dat we déél zijn van de energietransitie, zodat we er ook ons voordeel mee kunnen doen.

Het was bepaald geen voorpaginanieuws maar het had dat wel moeten zijn: de ijskap van Groenland heeft dit jaar zoveel miljarden ton ijs verloren dat het proces van afsmelten onomkeerbaar is geworden. Zelfs al stoot de wereld vanaf morgen geen gram koolstofdioxide meer uit, dan nog is de ijskap gedoemd te verdwijnen. De broeikasgassen die onze ‘fossiele’ economieën produceren krijgen steeds meer gezelschap van methaan, dat uit de oceaanbodem ontsnapt en uit de ontdooiende toendra ’s van Siberië, Lapland en Canada. Terwijl een deel van de politieke partijen meent dat de afspraken die in het Klimaatakkoord van Parijs zijn gemaakt veel te streng zijn, dreigen die afspraken zelf alweer te ‘slap’ te worden. De opwarming haalt ons rechts in, en we merken het niet eens omdat onze blik op de achteruitkijkspiegel gefixeerd is.

Twee reusachtige vliegen

Is dat reden bij de pakken te gaan neerzitten? Integendeel, het is reden temeer nóg meer werk te maken van de energietransitie. Want het wiel hoeft niet meer te worden uitgevonden. Zonnepanelen worden goedkoper en krijgen een hoger rendement: windenergie daalt in prijs, accu’s krijgen een hogere capaciteit. Ook hier is een point of no return bereikt, maar dan een positief. Windmolenparken en zonnepanelen produceren al zoveel elektriciteit dat de Europese centrales niet meer zonder deze bronnen kunnen. Het probleem van hernieuwbare energie is niet langer de kostprijs of de beperkte aanvoer maar de overproductie. Op bepaalde warme en winderige dagen is er zoveel groene stroom beschikbaar dat we er geen raad mee weten. De uitdaging waar we nu voor staan is die overtollige energie op te slaan voor toekomstig gebruik – in accu’s en in waterbekkens. Als we die stap hebben gezet zal de energietransitie twee reusachtige vliegen in één klap slaan: er is veel meer groene stroom voor industrie, transport en huishoudens en er is veel minder vraag naar kolen, gas en olie. Zeker als we dat gestegen aanbod combineren met een verminderde energiebehoefte (als gevolg van betere isolatie en het gebruik van restwarmte) maken we als samenleving dan een dubbele sprong vooruit in de verduurzaming van ons energieverbruik. Het kan zelfs een drievoudige worden als we er tegelijkertijd in slagen broeikasgassen uit de lucht te filteren en op te slaan, in lege gasvelden of in nieuwe bossen.

Vorige transities

Met andere woorden: de energietransitie kan en zal in een versnelling terechtkomen. Ondernemen is vooruitzien. Het is belangrijk daar op te anticiperen en vooroordelen over te dure hernieuwbare energiebronnen overboord te zetten. Denk liever: hoe kan ik mijn pand (nog) beter isoleren? Heb ik op mijn dak plaats voor zonnepanelen en leg ik die daar dan enkel voor eigen behoefte? Kan ik investeren in windenergie, bijvoorbeeld via aandelen in een windmolenpark?  Want het is niet alleen een kwestie van meesurfen op een golf van vernieuwing maar ook van niet-achterblijven met installaties die gedateerd raken. In de jaren zestig van de vorige eeuw beleefden we een andere energietransitie: van kolen op gas. Wie bleef er in het decennium nadien op vervuilende en steeds moeilijker verkrijgbare kolen stoken? Niemand. Net zomin als er bedrijven met stoommachines bleven werken toen dertig jaar dáárvoor de massale elektrificatie een feit werd.  Vind nog maar eens reserveonderdelen, vind nog maar eens een monteur. Het wordt van de ene op de andere dag een dure en tijdrovende bedoening, terwijl je een paar jaar daarvóór het idee had tot aan je pensioen en opvolging volgens de stoomprincipes van James Watt te werk te zullen gaan. Zoals het afsmelten van ijskappen plotseling onomkeerbaar wordt, zo wordt de energietransitie plotseling een feit. Het heeft geen zin ervan weg te kijken, je kunt er maar beter tijdig op voorbereid zijn en je er dus ook vanaf nu dagelijks over informeren.

Tekst: Jeroen Kuypers

Interessant artikel? Deel het: