DUURZAAMHEID IS DE GOEDE BEDOELINGEN VOORBIJ: HET VEENENDAALS VERDIENMODEL

27 oktober 2016 16:06

Duurzaam ondernemen is het stadium van de vrijblijvendheid en imagebuilding voorbij. Steeds meer overheden en ondernemers beseffen dat de energieneutrale stad met een zoveel mogelijk circulaire economie het scharnierpunt vormt van een noodzakelijke economische omslag. Maar beseffen gemeenten en bedrijven ook dat ieder voor zich slechts tot beperkte resultaten komt?

Veenendaal is een voorbeeld van succesvolle samenwerking op het vlak van duurzaamheid. Omdat we collectief profijt hebben van verduurzaming moeten we er ook collectief naar streven.“Duurzaamheid is een economische noodzaak. De vraag is niet langer of we een economische omslag gaan maken maar wanneer”, zegt Nermina Kundic, wethouder namens D’66 met onder meer onderwijs en duurzaamheid in haar portefeuille. “Dat lukt alleen als het thema van ons allemaal wordt, als bedrijven en burgers niet langer slechts de kosten van verduurzaming zien maar ook oog krijgen voor de voordelen ervan voor henzelf. Gelukkig beseffen steeds meer bedrijven dat de grondstoffenvoorraad eindig is. Duurzaam-heid is nodig om op termijn de bedrijfsconti-nuïteit veilig te stellen, om te besparen en zelfs als verkoopargument. Gelukkig heeft Veenendaal een goed georganiseerd bedrijfsleven dat dit ook inziet.”

Voorbeelden en voorlopers

Maar voor bedrijven geldt soms ook het omgekeerde, vindt Rene van Holsteijn, algemeen directeur van IW4 en voorzitter van de werkgroep Duurzaam Ondernemen van het georganiseerde bedrijfsleven. “Sommige ondernemers denken: ik leg het dak vol zonnepanelen en we zijn energieneutraal, maar het bedrijfspand neemt vaak slechts een klein deel van de totale energiebehoefte voor zijn rekening. Het is bij industriële bedrijven vooral het productieproces dat daarbinnen plaats vindt dat verduurzaamd moet worden.” Voorbeelden van voorlopers zijn er gelukkig genoeg in Veenendaal. “Dishman, wereld-marktleider op het gebied van enkele vitaminen, is een bedrijf dat het streven naar energieneutraliteit tot onderdeel heeft gemaakt van een breed proces van verduur-zaming. Het zet ook in op participatie en op de circulaire economie. Directeur Mark Ipema toont een enorme bevlogenheid op dit gebied en die vertaalt zich in leiderschap binnen en buiten zijn bedrijf. Dishman is dan ook lid van onze werkgroep en deelt daarin zijn kennis en ervaring. Je hebt als stad zulke inspirerende personen nodig om vooruit te komen. In Veenendaal hebben we er gelukkig diverse.”

Alle technieken uit de kast halen

Wil duurzaamheid méér worden dan een etalage vol goede bedoelingen dan moet het tot nieuwe verdienmodellen leiden. Die modellen kunnen ondernemers niet zonder elkaar uitdokteren, meent Rene van Holsteijn. “Neem collectieve afvalinzameling of energie-inkoop. Zolang bedrijven daarover geen waterdichte afspraken maken met elkaar blijven de aanbieders in staat hen tegen elkaar uit te spelen. Dat hebben wij hier in Veenendaal daarom eerst goed geregeld. Maar het bedrijfsleven kan evenmin ver komen zonder actieve samenwerking met de gemeente. Om energieneutraal te worden moet je alle technieken uit de kast halen, dus ook gebruik maken van elkaars restwarmte en van warmte-koudeopslag in de grond. Maar voor het maken van koppelingen tussen gebouwen heb je de overheid nodig, voor WKK moet je weten of de bodem geschikt is.”

Aansluiten

De gemeente kan enkel vooruit als het thema politiek niet te beladen is. Voor duurzaamheid bestaat inmiddels een brede politieke consensus in Veenendaal, zegt Nermina Kundic. “Maar ook dan zijn de financiële en bestuurlijke middelen van een lokale overheid beperkt. De tijd dat de overheid alles bedacht en uitvoerde is voorbij. Wij kunnen wel faciliteren: kennis verzamelen en delen, mensen, ideeën en projecten verbinden, helpen om door de bomen het bos te zien. Daarom is het voor ons heel belangrijk om aan te sluiten bij wat er elders in de stad leeft. Dat kan soms verrassend veel zijn. Dat merkten we bijvoorbeeld toen we een fair trade campagne wilden opzetten. De werkgroep die deze voorbereidde, merkte dat er heel wat ondernemingen waren die zich reeds actief met fair trade bezighielden. Om dezelfde reden is het jaarlijks door de werkgroep georganiseerde Duurzaam Ondernemen Event van groot belang. We helpen dat organiseren omdat we zo zichtbaar kunnen maken wat er op dit gebied gebeurt binnen de lokale samenleving.”

Nieuwe energiecoöperaties

Rene van Holsteijn ziet uit deze informatieve samenwerking tussen overheid en ondernemers weer nieuwe samenwerkings-vormen tussen bedrijven en burgers ontstaan. “Het dak van een bedrijfshal of sporthal heeft een forse oppervlakte. Daar kunnen soms honderden zonnepanelen op, panelen die zoveel stroom produceren dat die onmogelijk alleen door het bedrijf daaronder kan worden verbruikt. Je kunt die stroom aan het anonieme hoogspanningsnet leveren, je kunt ze ook eerst collectief met de bewoners in de omgeving verbruiken. Ik zie de komende jaren op wijkniveau tal van nieuwe energiecoöpe-raties ontstaan van burgers en bedrijven, en het zou me niets verbazen als er uit die coöperaties weer andere vormen van lokale samenwerking ontstonden.”

In 2035 wil Veenendaal energieneutraal zijn. Daarmee toont de gemeente zich ambitieuzer dan het Rijk en wil ze liever vooruitlopen dan in de pas lopen. Die doelstelling valt niet te realiseren door uitsluitend op één techniek in te zetten maar wel door een mix toe te passen. Juist in het zoeken naar de optimale mix ontstaan interessante initiatieven van onderop. Inventiviteit en creativiteit zijn evengoed belangrijke elementen van verduurzaming. Nu al broeit er van alles in de stedelijke samenleving, ideeën die geregeld tot een concreet en succesvol initiatief leiden. Nermina Kundic: “Je moet ook bereid zijn om concessies te doen. Bijvoorbeeld met de realisatie van 0-op-de-meter woningen in de bestaande bouw. De kosten daarvan kunnen via de energierekening terugverdiend worden. Alleen, bij 100% energieneutraal kan dat dertig jaar duren. Dat vinden veel mensen te lang. Bij 85% bedraagt die terugverdientijd slechts de helft. Paradoxaal genoeg moet je soms minder ambitieus zijn om een breder draagvlak te creëren en het best mogelijke resultaat te behalen. Die inbreng van de samenleving maakt het realiseren van de duurzaamheidsambitie op een positieve manier tot een gok. Er blijft altijd kans dat Veenendaal over twintig jaar nog steeds niet energieneutraal is, maar het is evengoed denkbaar dat de stad er al voordien in slaagt haar eigen doelstellingen ruimschoots te halen.”

Tekst: Jeroen Kuypers / Fotografie: Marco Magielse

Interessant artikel? Deel het: