Stelposten in de bouw: flexibiliteit of valkuil?
1 juli 2025 12:08
Stelposten zijn een bekend fenomeen in de bouw: een handig middel om bij het sluiten van de aannemingsovereenkomst een indicatie van de totale kosten te geven, maar tegelijkertijd toch ruimte te houden voor keuzes die pas later gemaakt worden. Denk aan de uitvoering van de tegels in de badkamer, die kookplaat met geïntegreerde afzuiging of designradiatoren. Maar wat als die stelpost niet zozeer de opdrachtgever, maar vooral de aannemer moet beschermen tegen zijn eigen onzekerheden?
Een stelpost is geen vangnet voor aannemersrisico’s
In februari 2024 boog de Rechtbank Noord-Nederland zich over een geschil waarin dit aan de orde was. Een aannemer had meerdere stelposten in zijn offerte opgenomen, onder meer voor installatiewerk. Zijn argument: de technische eisen waren nog niet volledig bekend. Toen later bleek dat de daadwerkelijke kosten veel hoger uitvielen, werden de overschrijdingen zonder pardon aan de opdrachtgever doorbelast. Die verzette zich, met succes.
De rechter oordeelde duidelijk dat stelposten niet gebruikt mogen worden als schaduwdekking voor risico’s aan de kant van de aannemer. Ze zijn bedoeld voor onderdelen van het werk waarvan de invulling afhankelijk is van de keuzes van de opdrachtgever. Het moet hier gaan om ‘vrije keuzes’, die vaak smaakafhankelijk zijn. Stelposten zijn niet om ingewikkeld rekenwerk aan het installatiewerk of de fundering te vermijden, en daarom maar kostenoverschrijdingen af te wentelen op de opdrachtgever. Dat soort risico’s behoren tot het normale ondernemersrisico van de aannemer.
Stelpost of richtprijs: weet het verschil
In de praktijk blijkt nog vaak onduidelijkheid te bestaan over wat een stelpost nu precies is. Kort gezegd is een stelpost een bedrag dat bij het sluiten van het contract als voorlopige inschatting wordt opgenomen voor een nog niet exact te bepalen onderdeel van het werk. Pas wanneer de opdrachtgever zijn keuze maakt, kunnen de werkelijke kosten worden vastgesteld.
Soms heeft een stelpost het karakter van een richtprijs, bijvoorbeeld wanneer het gaat om werkzaamheden die objectief te omschrijven zijn maar op het moment van contractsluiting nog niet volledig zijn uitgewerkt. In dat geval geldt juridisch dat de uiteindelijke kosten niet meer dan 10% boven het opgegeven bedrag mogen uitkomen. Dit percentage biedt bescherming aan de opdrachtgever, en voorkomt onaangename financiële verrassingen. Omdat niet al het risico bij de aannemer ligt, kan het onder omstandigheden gunstig zijn om voor deze wijze van prijsvorming te komen; de risico-opslag kan hierdoor naar beneden. Maar pas op: bij een duidelijke en tijdige waarschuwing, kan de aannemer toch meerkosten in rekening brengen die boven de 10 procent komen. In dat geval kan goedkoop toch duurkoop betekenen.
Wat betekent dit nu voor u?
De kern is dat stelposten geen vrijblijvende begrotingsposten zijn. Ze hebben een duidelijk doel: flexibiliteit bij keuzes die nog gemaakt moeten worden. Zodra een stelpost gebruikt wordt om risico’s van de aannemer af te dekken, raakt het systeem uit balans. Kosten die de aannemer moet dragen komen dan voor uw rekening.
Zorg daarom dat in de contractfase helder wordt vastgelegd waarvoor een stelpost precies geldt. Laat ook duidelijk opnemen wat het uitgangspunt is voor eventuele bijstellingen van het bedrag. En wees alert op meerwerkfacturen die gebaseerd zijn op overschrijdingen van stelposten waarvoor u als opdrachtgever geen inhoudelijke keuze hebt gemaakt. In dat geval is het goed mogelijk dat u juridisch niet verplicht bent om bij te betalen.
Zorg voor vastlegging en duidelijke afspraken
In de zaak die voorlag bij de rechter, speelde ook mee dat de aannemer de gemaakte afspraken niet goed had vastgelegd. Er waren geen duidelijke documenten waaruit bleek dat het meerwerk in overleg tot stand was gekomen. Dat werkte in dit specifieke geval in het nadeel van de aannemer, maar laat ook voor opdrachtgevers een les achter: leg afspraken over stelposten, keuzes en wijzigingen altijd schriftelijk vast.
Door op dit punt zorgvuldig te werk te gaan, voorkomt u discussie achteraf en blijft de stelpost wat hij hoort te zijn.
Auteur: Hugo Roelink
Reacties op dit artikel
Reactie plaatsen? Log in met uw account.