Vergroening van de economie

11 juli 2017 14:41

Duurzaam ondernemen is een bedrijf runnen met oog voor een goede balans tussen people, planet en profit. Binnen brede lagen van de maatschappij moet er meer bewustwording van het belang van duurzaamheid komen. Daar waren alle deelnemers aan het rondetafelgesprek op het stadskantoor te Heinkenszand het wel over eens.

In het Zeeuws Jaar van de Energie organiseren Zeeuwse overheden, maatschappelijke organisaties en bedrijven projecten en activiteiten om energie, in de breedste zin van het woord, onder de aandacht te brengen. Begin dit jaar is in Goes het ‘Zeeuws energieakkoord ondertekend voor energiebesparing in de bestaande particuliere woningvoorraad’. Meer dan 25 partijen hebben hierin hun doelstellingen vastgelegd om er voor te zorgen dat de bestaande Zeeuwse particuliere woningvoorraad in 2045 volledig energieneutraal is. Wethouder Conny Miermans van de gemeente Borsele is, samen met haar collega Derk Alssema van de gemeente Goes, bestuurlijk aanspreekpunt voor het Zeeuws Jaar van de Energie.

Naast wethouder Miermans waren uit het bedrijfsleven voor het rondetafelgesprek aangeschoven: Jenny Crone (WarmCo), Arie de Bode (Heros Sluiskil), Ad Phernambucq (AdFair), Tomas van Ham (Reveb), Arjan Koole (Bouwbedrijf J. van de Linde) en Gilbert Heeg (Afval Service Zeeland).Mede door de crisis stelden bedrijven op het gebied van duurzaamheid investeringen uit, maar de vergroening van de economie lijkt inmiddels goed op gang gekomen. Sinds het klimaatakkoord van 2015 is de wereld in beweging gekomen. Er wordt echt ingezet op het terugdringen van het broeikasgas CO2.

Axelse Vlakte

Glastuinbouw Zeeuws-Vlaanderen wordt door WarmCO2, een joint venture van Zeeland Seaports en Yara, sinds 2010 voorzien van restwarmte en rest-CO2, afkomstig uit het productieproces van kunstmestgigant Yara Sluiskil. “Daardoor wordt jaarlijks 55 miljoen kuub aardgas uitgespaard, wat 135.000 ton CO2-reductie oplevert. Zo beschikken tuinders over goedkope, milieuvriendelijke warmte en zuivere CO2. De warmte is altijd beschikbaar en onafhankelijk van prijzen op de energiemarkt. Tuinders besparen tot 90 procent op het aardgasverbruik. In een markt waar de marges klein zijn, is het ongelooflijk belangrijk om scherp aan de wind te kunnen zeilen. Het voordeel in vergelijking met een warmtekrachtkoppeling is dat de kwekers zich niet meer bezig hoeven te houden met de in- en verkoop van energie”, legt Jenny Crone uit. Het terrein aan de Axelse Vlakte zal in 2020 in totaal 150 hectare glastuinbouw beslaan, goed voor vele nieuwe arbeidsplaatsen.

Tweede leven

Bij Heros Sluiskil krijgt AEC-bodemas na schoonmaken als granova® een tweede leven in de duurzame kringloop als secundaire bouwstof. Het wordt gebruikt als funderings- en ophoogmateriaal in de wegenbouw, voor landschappelijke inpassing of als toeslagmateriaal voor de betonwaren- en de asfaltindustrie. De verduurzaming van de mineralen uit bodemas en de verbeterde terugwinning van metalen, zijn mede een gevolg van de afspraken die binnen de ‘Green Deal verduurzaming AEC-bodemas’ uit 2012 zijn gerealiseerd. “Wij verwerken jaarlijks 800.000 ton AEC-bodemas. Het is afkomstig van het huishoudelijk afval, het zogenaamde grijze ofwel restafval, van zo’n zeven miljoen mensen. Onze sterk vernieuwde en uitgebreide productie-installaties zorgen ervoor dat deze reststoffen weer als grond- en bouwstoffen kunnen worden toegepast door ze onder andere te wassen en de ferro- en non-ferro metalen terug te winnen”, aldus Arie de Bode van de grootste opwerker van AEC-bodemas in de Benelux.

Bedrijfsafval

Afval Service Zeeland is een afvalinzamelaar uit Renesse, gespecialiseerd in afvalverwerking en recycling in Zeeland en de Zuid-Hollandse Eilanden. “Afval Service Zeeland is eigenlijk de tegenhanger van Heros want wij richten ons niet op huishoudelijk- maar op bedrijfsafval. Ruim 96 procent van de ingezamelde afvalstoffen en reststoffen wordt gerecycled en nuttig hergebruikt. We zijn in 2005 verhuisd van de dorpskern van Renesse naar een nieuwbouwlocatie op bedrijventerrein De Duinzoom te Renesse”, aldus Gilbert Heeg. Afval Service Zeeland, dat onderdeel was van Shanks Nederland, zorgt voor inzameling en verwerking van het bedrijfsafval met behulp van haakarmwagens, portaalarmwagens, vuilniswagens en een overslagkraan. Het bedrijf, waarbij service centraal staat, beschikt over verschillende containers in alle soorten en maten. Shanks en Van Gansewinkel zijn dit jaar samengegaan tot één toonaangevend nieuw bedrijf met een nieuw merk: Renewi. Het nieuwe bedrijf is erop gericht de circulaire economie te helpen ontwikkelen en de natuurlijke grondstoffen op aarde te behouden voor de toekomst.

Containerbegrip

Wat zegt het woord duurzaamheid? Is het niet te veel een containerbegrip geworden? “Burgers scheiden in toenemende mate hun afvalstromen, waaronder plastic. Dit wordt pas duurzaam als plastic rechtstreeks in het primaire productieproces kan worden toegepast. En dat is nog niet zover. Met oud ijzer of schroot is dat wel zo. Deze metaalstroom gaat al sinds mensenheugenis naar de hoogovens waar ter wereld en wordt opnieuw gebruikt. Een typisch voorbeeld van circulaire economie”, onderstreept De Bode.

Omdenken

“Willen we een slag maken dan moeten we af van het oude denken. Er dient een nieuw businessmodel te komen waarin ook andere waarden worden meegenomen. Hoe bereken je iets? Er moet een omdenken komen”, verklaart wethouder Conny Miermans van sociale zaken. “Het begrip winst dient veel ruimer te worden uitgelegd dan puur financieel. Het is essentieel dat ook wordt gekeken naar de ecologische en sociale kant. In vergelijking met andere landen hebben we op het punt van milieuwinst al goed gescoord”, aldus Ad Phernambucq van het Zeeuws Klimaatfonds.

Industriële ecologie

Arjan Koole: “We moeten ons meer bewust worden van de mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het gaat dus om een verandering van denken, met meer oog voor het milieu. In de bouw gaat het daarbij onder andere om het gebruik van duurzame materialen, levensloopbestendigheid en comfort voor de gebruiker.” Jenny Crone: “Industriële ecologie is erg belangrijk. Het is niet vanzelfsprekend dat techneuten ook ecologisch en sociaal denken.”

Duurzame inzetbaarheid

Wethouder Miermans refereert aan de nieuwe Participatiewet. “Mensen met een beperking kunnen bijvoorbeeld ingezet worden voor facilitaire dienstverlening zodat duurbetaalde krachten efficiënter kunnen worden benut.” Jenny Crone: “In het Voorlichtings- en Opleidings Centrum Glastuinbouw worden mensen opgeleid voor werk in de glastuinbouw. Hier zijn diverse mensen van de sociale werkbedrijven actief. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt leren dat het goed is om op tijd op te staan, dat het leuk is om te werken. Zeker 50 procent stroomt door naar een reguliere baan, al dan niet in de glastuinbouw.” Arie de Bode relativeert het begrip duurzame inzetbaarheid. “Van de zeventig mensen bij Heros verricht het merendeel fysiek zwaar werk in de operationele sfeer. Van lieverlee moet je voor oudere arbeidskrachten soms functies gaan zoeken die er eigenlijk niet zijn. Dat is lastig voor de werkgever.”

Human capital

Reveb Industrial Lighting Solutions, met hoofdkantoor in Zierikzee, is specialist in intelligente ledverlichtingsoplossingen voor de industrie. Deze producten worden ontworpen en ontwikkeld door een twintigkoppige R&D-afdeling. Moederbedrijf Bever Innovations, dat vorig jaar op de Contacta de Innovatieprijs Emergo won, staat bekend om haar slimme verlichtingsoplossingen voor tankstations. Zowel bij Bever Innovations als Reveb is duurzaamheid speerpunt van beleid. Dat uit zich ook sterk op het vlak van human capital. “De assemblage voor Bever Innovations vindt plaats bij sociale werkbedrijven in Zeeland, met name bij Dethon in Terneuzen en Orionis in Vlissingen. Van MVO hebben wij Maatschappelijk Verantwoord Innoveren gemaakt. Het is onderdeel van onze kernwaarden om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te ondersteunen”, aldus Tomas van Ham.

Vitro Plus

Hij wijst op de samenwerking met Vitro Plus in Burgh-Haamstede, gespecialiseerd in het opkweken van varens. In opdracht van Bever Innovations assembleert Dethon Elektronica karren met ledplaten voor Vitro Plus. Het is een nieuwe ruimtebesparende kweekmethode en een hightech oplossing voor voedseltekorten in de wereld. Bijvoorbeeld een slaplantje wat in ‘de verpakking’ uitgroeit tot een volwaardige krop, maar ook paprika en tomaat kunnen volgens de nieuwe methode worden gekweekt. “Deze verticale landbouw betekent veel plantjes op een relatief klein oppervlak in meerdere lagen. De plantjes in zakjes gedijen in rijen onder groeilampen met ledlicht. Een combinatie van blauw en rood licht, dat de groei bevordert. Bovendien groeien de plantjes onder alle omstandigheden. De zak is de kas en de verlichting is constant. Deze vorm van landbouw kan daarom overal in de wereld worden toegepast. Vanwege de kleine benodigde ruimte zijn er ook grote mogelijkheden in stedelijke gebieden”, zegt Van Ham.

De bouw

Kernwoorden in de bouw zijn vandaag de dag innovatie, rationeel bouwen, prefabricage, passief bouwen, gebouwintelligentie en een bestendige levensloop. Begrippen die allemaal vallen onder de gemeenschappelijke noemer ‘duurzaam bouwen’. Arjan Koole van Bouwbedrijf J. van de Linde uit Goes gaat nader in op het belang van duurzaam bouwen en duurzame herbestemming. Het bedrijf is op het gebied van biobased bouwen een van de voorlopers. “Biobased bouwmaterialen dragen bij aan een goede vochthuishouding en een aangenaam binnenklimaat. Ze creëren een warme en behaaglijke sfeer in de woning. Biobased producten zorgen in vergelijking met traditionele bouwmaterialen voor een aanzienlijke daling van de gezondheidsrisico’s, zowel tijdens de verwerking als in de gebruiksfase. Bij biobased bouwen worden schaarse grondstoffen zoveel mogelijk ontzien, terwijl het bouwafval recyclebaar is. Het al dan niet toepassen van biobased materialen verloopt in een vicieuze cirkel. Door de hogere aanschafwaarde is vraag naar deze materialen minder dan naar standaard bouwmaterialen. Dit zorgt voor een relatief geringe productie van de biobased materialen waardoor de kostprijs van deze producten niet daalt”, aldus de projectmanager bij Bouwbedrijf J. van de Linde.

Scheiden van afval

Bouwbedrijf J. van de Linde heeft ook het scheiden van afval hoog in het vaandel, zowel op de diverse projecten als in de eigen werkplaats. “Afval scheiden draagt bij aan hergebruik van materiaal en grondstoffen in de circulaire economie. Bij het inrichten van de bouwplaats wordt rekening gehouden met de verschillende bouwcontainers. Hierdoor wordt afval scheiden vergemakkelijkt”, vertelt Koole. In de circulaire economie vindt in toenemende mate duurzame herbestemming van (historische) panden plaats. Bouwbedrijf J. van de Linde is naast reguliere nieuwbouw- en renovatieprojecten ook gespecialiseerd in restauratie of renovatie van oude- of monumentale panden in het kader van herbestemming.

Duurzaam Diekendamme

Voor het project Duurzaam Diekendamme werden alle kernen in de gemeente Borsele uitgedaagd om in enkele maanden een plan te maken dat ertoe moet leiden dat hun woonplaats het meest duurzame dorp van Nederland kan worden. “Daarbij gaat het om burgerkracht. Zeg zelf maar hoe het dorp het beste leefbaar blijft. Niet als gemeente opleggen wat goed is voor het dorp, maar het door de inwoners zelf laten bedenken”, zegt Conny Miermans.

Klimaatneutraal

Ze benadrukt dat er steeds meer mogelijkheden zijn om duurzame ontwikkeling in praktijk te brengen. “Zo kunnen we inmiddels huizen en scholen bouwen die zelfvoorzienend zijn voor hun energie. Er komen steeds meer producten op de markt die duurzaam geproduceerd zijn of veel minder energie gebruiken dan vroeger. We scheiden ons afval steeds beter en recyclen de bruikbare grondstoffen in kringlopen, maar zijn er nog lang niet. Na de CO2-neutrale woning en de klimaatneutrale straat is het in Zeeland nu tijd voor het duurzame dorp”, aldus de wethouder. Voor de provincie Zeeland kan het Duurzaam Dorp Borsele gezien worden als een voorbode om meer dorpen in Zeeland sneller te verduurzamen, op basis van de inzet van de lokale bevolking en lokale bedrijven.”

Schouwen-Duiveland

Gilbert Heeg wijst op de Energie Corporatie ‘Energie Werkt’ op Schouwen-Duiveland. Het is een project van de Ondernemersvereniging Schouwen-Duiveland (OSD), in samenwerking met het sociale werkbedrijf de Zuidhoek “Als de buitenwereld een energieneutraal eiland oprijdt is dat ook goed voor het imago van Schouwen-Duiveland. Duurzame ener¬gie en sociaal ondernemer¬schap zijn belangrijke aandachtspunten in deze regio. Windmolens, zonne-energie en getijdenenergie vormen de toekomst. De Energie Coöperatie stimuleert dat men¬sen met een afstand tot de arbeidsmarkt, werk vin¬den in zowel de coöperatie als in een van de energieprojecten, daar een opleiding krijgen en eventueel door kunnen stromen naar het bedrijfsleven.”

Pionier

Als pionier op het gebied van duurzame ontwikkeling in Zeeland heeft Ad Phernambucq van AdFair in de afgelopen 25 jaar een groot aantal succesvolle projecten gerealiseerd. Voorbeelden hiervan zijn ‘Zon op School’, de landelijke campagne ‘Fietsen Scoort’ en de ‘Zeeuwse Zonneboot Race’. Speerpunt voor AdFair is vandaag de dag de ontwikkeling van duurzame energieprojecten in binnen- en buitenland. Op initiatief van zijn bedrijf is het Zeeuws Klimaatfonds opgezet. De wereldwijde CO2-uitstoot moet fors beperkt worden met 20 procent in de komende tien jaar, tot 80 procent in 2050. Een enorme uitdaging.

Mindset

“Daarbij gaat het om de juiste mindset. Hoe kunnen we in relatief korte tijd de transitie maken van een energiehuishouding die hoofdzakelijk gebaseerd is op fossiele brandstoffen naar een die vooral op duurzame bronnen als wind, water en zon is aangewezen? Hoe kunnen we bereiken dat de CO2-uitstoot niet groeit, maar krimpt? Het Zeeuws Klimaatfonds organiseert CO2compensatie voor Zeeuwse bedrijven, overheden, organisaties en grote evenementen. Wij werken daarbij met een uniek model om de CO2-uitstoot in eigen omgeving te compenseren met projecten die een meerwaarde hebben voor de regio en de regionale economie. Het fonds ondersteunt projecten die in Zeeland het energieverbruik reduceren, duurzame energie opwekken of CO2 vastleggen”, benadrukt Ad Phernambucq.

Symbiose

Afval voor het ene bedrijf is grondstof voor het andere bedrijf. WarmCO2 organiseerde onlangs in samenwerking met de TU-Delft bij Bio Base Europe in Terneuzen een interessante conferentie, waarbij de uitdagingen van een industrieel symbiose project centraal stonden. Via een regionale waterstofrotonde gaan chemiebedrijven in de Kanaalzone onderling waterstof uitwisselen via pijpleidingen. Zo heeft DOW waterstof over als restproduct bij het kraakproces en hebben bedrijven als Yara en ICL-IP juist waterstof nodig als grondstof voor hun eindproducten. “Deze clustering is een succesvol voorbeeld van industriesamenwerking binnen het Smart Delta Resources Platform (SDR). Daardoor wordt jaarlijks een enorme CO2-reductie gerealiseerd”, aldus Jenny Crone.

Europa

Recentelijk organiseerde ook Heros Sluiskil een geslaagd congres in het gifgroene gebouw van Bio Base Europe. Een aantal internationale sprekers gaven hun visie op de circulaire economie en de toekomst van bodemas in het bijzonder. Heros, onderdeel van het Duitse concern Remex Mineralstoff, loopt in Europa al jaren voorop met de opwerking van AEC-bodemas. Het afgelopen jaar is in Sluiskil ongeveer 15 miljoen euro geïnvesteerd in de CBOI 2017 opwerkingsinstallatie, de daaraan gerelateerde wasstraat en de nieuwe non-ferro opwerkingsfabriek. “Het congres was mede bedoeld om meer politiek en maatschappelijk draagvlak te creëren voor hergebruik van reststoffen in Europa. Het is belangrijk dat de wet- en regelgeving van de EU-lidstaten op het gebied van afvalstoffen en recycling, op elkaar wordt afgestemd. Maar daarvoor is, gelet op de variëteit in belangen, nog een lange weg te gaan”, aldus Arie de Bode. «

Tekst: Henk van de Voorde / Fotografie: Els Swart

Interessant artikel? Deel het: