Kan een architect duurzame ontwikkelingen in de weg staan?

11 juni 2019 16:08

• Bedrijfsadvies

In het kader van duurzaamheid wordt regelmatig de voorkeur gegeven aan het aanpassen van een gebouw aan een nieuwe gebruiksfunctie boven sloop. Op steeds meer daken verschijnen zonnepanelen. Buitengevels worden omgetoverd tot een zogenoemde groene gevel. Mooie ontwikkelingen gelet op de roep tot verduurzaming van de samenleving. Maar wat vindt de architect hiervan? Kan een architect hiertegen optreden?

De persoonlijkheidsrechten van een architect

Een architect kan zich verzetten:

(i) tegen elke aantasting van het werk die tot reputatieschade zou kunnen leiden; en

(ii) tegen elke andere wijziging in het werk, tenzij het verzet in strijd is met de redelijkheid.

Ook na overdracht van het auteursrecht behoudt de architect dit recht tot verzet.

Aantasting

Van een aantasting van het werk is bijvoorbeeld sprake als een belangrijke auteursrechtelijke trek van het ontwerp komt te vervallen.

Bij de vraag of zo’n aantasting kan leiden tot reputatieschade, gaat het erom hoe het relevante publiek hierover denkt. Daarbij wordt gelet op bijvoorbeeld de volgende omstandigheden:

• de aard en ernst van de aantasting;
• de mate van bekendheid van het gebouw en de architect;
• de reden voor de wijziging die leidt tot de aantasting;
• de waarneembaarheid van de aantasting voor het relevante publiek; en
• de tijd die reeds is verstreken tussen de voltooiing van het werk en de aantasting.

Andere wijziging

Bij de beoordeling van de redelijkheid van het verzet van de architect tegen een wijziging van het gebouw die géén verminking, misvorming of aantasting is, moet een afweging worden gemaakt tussen (enerzijds) de belangen van de maker en (anderzijds) de belangen van degene die het werk wil wijzingen.

Functiewijziging

Als de wijzigingen aan het gebouw uitsluitend zijn gemaakt in het kader van de nieuwe functie, zal minder snel sprake zijn van reputatieschade. Een architect moet er rekening mee houden dat in de loop der tijd in verband met een wijziging van de bestemming of gebruiksfunctie van het bouwwerk, veranderingen nodig zijn die zelfs tot (gedeeltelijke) aantasting van het werk kunnen leiden. Toch is een verzet van de architect tegen zo’n functiewijziging niet altijd kansloos. Een bekend voorbeeld van een geslaagd verzet is de kwestie rondom het gebouw van museum Naturalis.

Zonnepanelen

In veel gevallen zal het plaatsen van zonnepalen op het dak van een gebouw niet leiden tot een aantasting en reputatieschade. Toch is dat niet ondenkbaar. Stelt u zich bijvoorbeeld voor dat zonnepanelen worden geplaatst op het organisch vormgegeven dak van het gebouw van het Hoofdbureau Politie Regio IJsselland in de Zwolse wijk Hanzeland.

Als het plaatsen van zonnepanelen niet leidt tot een wezenlijke aantasting en reputatieschade, dan is het niet goed denkbaar dat de architect zich tegen deze wijziging kan verzetten (grond ii). De belangenafweging zal dan al snel uitvallen in het voordeel van degene die de zonnepanelen wil plaatsen.

Groene gevel

Groene gevels zijn in opkomst. Daarbij wordt (een deel van) een gevel volledig bedekt met planten. Het aanbrengen van zo’n in het oog springende groene gevel die de oorspronkelijke gevel bedekt, kan belangrijke auteursrechtelijke trekken van een ontwerp raken of geheel doen vervallen. Daardoor kan sprake zijn van een wezenlijke aantasting van het werk. Dit kan reputatieschade tot gevolg hebben. In dat geval kan een architect zich verzetten tegen de groene gevel.

Vragen

Bent u architect en wilt u zich verzetten tegen wijzigingen die worden aangebracht aan een door u ontworpen gebouw? Of wilt u wijzigingen aanbrengen aan een gebouw en vraagt u zich af of dat kan zonder toestemming van de architect? Dan voorzien wij u graag van advies.

Lindy Burgman

ljburgman@benthemgratama.nl

038 – 428 00 77

Interessant artikel? Deel het: