Het is momenteel geen sinecure om in onze veranderende wereld leiding te geven aan een organisatie. Gelukkig sta je er als leider niet alleen voor indien je jouw medewerkers optimaal inschakelt en uitnodigt om samen te ondernemen.

1. De essenties van leiderschap.

Er wordt veel geschreven over wat leiderschap is en wat het eigenlijk hoort te zijn. Menig schrijver heeft echter zelf nog nooit echt leiding gegeven en heeft weinig praktische ervaring hoe een business te runnen. Geen wonder dat mensen uit de praktijk hier niet veel wijzer van worden. Door alle technische ontwikkelingen en grote veranderingen in onze samenleving neemt de roep om leiderschap met de dag toe om de vele nieuwe kansen en bedreigingen succesvol aan te pakken. Dit is een goede reden om de essenties van leiderschap beter in beeld te brengen.

Een algemene definitie van leiderschap is het geven van leiding aan een groep mensen om op basis van een aansprekende visie samen een gesteld doel te bereiken. Anders gezegd, een leider neemt de regie en zet een groep mensen gericht in beweging om samen een gemeenschappelijk doel te bereiken. De essentie is dus dat een leider de mensen in zijn organisatie weet te inspireren waarom en hoe ze samen de gevraagde prestatie kunnen realiseren. Iedereen die een leidinggevende rol vervult binnen deze organisatie heeft hier mee te maken en zal samenwerken c.q. samen ondernemen als een nieuwe werkstijl moeten omarmen. Ruimte voor eigen `koninkrijkjes` is er dus niet meer.

Leider is meer dirigent dan baas.

Net zoals bij een orkest zijn het de mensen in de organisatie die dankzij een goede ondersteuning en sturing het eigenlijke werk kunnen doen. Onderling vertrouwen, respect voor elkaar en oog hebben voor de menselijke maat staan hierbij als zogenoemde zachte waarden centraal. Dit geldt voor iedereen die hieraan mee wil doen. Een beetje slimme leider weet dat hij zich niet moet opstellen als een autoritaire baas maar veeleer als een inspirerend en verbindend boegbeeld. Net als een dirigent bij een orkest die de mensen, die het echte werk doen, de credits geeft die ze verdienen. En die zijn mensen de ruimte geeft zich verder te ontwikkelen en te bekwamen.

OEFENING 1

Kleine leiderschapstest “zoek de leider in jezelf”

1. Kijk eens in de spiegel “welk type leider ben jij?” Een “baas” of meer een “dirigent”?

2. Het personeel praat graag over de leider. Vooral tijdens informele bijeenkomsten. Vraag eens aan uw assistenten of naaste collega`s hoe ze over u als bestuurder of ondernemer denken?

Een leider doet het niet alleen.

Nu we geconfronteerd worden met problemen die we alleen maar samen kunnen oplossen blijkt leiderschap belangrijker te worden. Dagelijks is te zien dat waar leiderschap en visie/doel binnen een organisatie ontbreken de kans groot is dat de uitvoerende strategie in de soep loopt en zelfs de continuïteit in gevaar komt. Vaak wordt gedacht dat de leider één persoon is die de eindverantwoordelijkheid en bevoegdheid heeft om iedereen samen te laten werken c.q. ondernemen. In de praktijk ligt dit genuanceerder, ook bij de leiding van bedrijven. Binnen een directieteam of MT zijn taken op het vlak van besturen, ondernemen en managen normaliter onderling verdeeld. Gezien het praktische belang gaan we hier dieper op in.

2. Managen, ondernemen en besturen.

Een leider staat centraal in het geven van leiding aan alle mensen in zijn organisatie (zie afbeelding). Vaak wordt hij hierin ondersteund door leidinggevenden van onderdelen van de organisatie. Naast de leidinggevende capaciteiten van de leider heeft hij ook te maken met de taken die liggen op het vlak van besturen, managen en ondernemen. Bij een kleine organisatie zal de eigenaar/leider de meeste zaken zelf willen en kunnen regelen. Veel middelgrote organisaties beschikken over een directieteam of MT. Hier kunnen de rollen/taken op het vlak van besturen, managen en ondernemen onderling verdeeld worden. We brengen dit nader in beeld.

Besturen

Een bestuurder richt zich vooral op zijn eigen belang als eigenaar of de belangen van de aandeelhouders en stakeholders. Wet- en regelgeving en het financieel beheer zijn hierbij formele aandachtspunten. In het plaatje is de bestuurder in het gele gebied weergegeven vanwege het moeten dealen met de belangen van veel partijen. Politieke invloeden spelen hierbij een complicerende rol.

Managen

De term manager is uit de USA overgewaaid. Bedoeld wordt iemand die volgens de regels van een strakke organisatie een afgebakend onderdeel van de organisatie runt. Door de dagelijkse gang van zaken draaiende te houden, zorgt een manager voor het goed functioneren van een afdeling, project, proces of systeem. Managen is momenteel een containerbegrip met vele betekenissen zoals leidinggeven, regelen, aanvoeren, leiden, runnen, voorzitten, fiksen etc. Daar komt bij dat de term manager bepalend kan zijn bij hogere functiewaarderingen. Inmiddels is het ook duidelijk geworden dat de behoefte aan managers als leidinggevers sterk tanende is vanwege het zelfregelende vermogen van de medewerkers en de automatisering. De toegevoegde waarde van het management wordt dan ook

steeds beperkter. Regelen van de werkprocessen, projecten en systemen op basis van kennis en kunde zijn nog steeds belangrijke managementtaken net zoals het beheer van systemen en het inrichten en verbeteren van werkprocessen.

Managen is in het blauwe vlak geplaatst omdat rationeel denken en handelen nogal dominant is.

Ondernemen

De behoefte aan (intern) ondernemerschap neemt sterk toe gezien de noodzaak om de veranderingen

in de markt te volgen. Ondernemers willen graag business ontwikkelen. “Geen woorden maar daden” en “dromen, durven en doen” zijn vaak het credo; met als kernpunten markt- en klantgericht werken, innoveren, vernieuwen, klantgericht werken, verdienmodellen, initiatieven etc. De ondernemer staat in het rode gebied afgebeeld omdat de wil om te presteren op basis van emotie en daadkracht een grote rol spelen.

Balans in de organisatie

In het plaatje staat de leiding van de organisatie als dirigent in het midden in het wit afgebeeld. Wat aangeeft dat de leiding het algemeen belang nastreeft. Het is de kunst dat de leiding de taken op de gebieden van besturen, managen en ondernemen conform de behoefte van de organisatie afdekt. Deze behoefte is bijvoorbeeld afhankelijk van het

soort business, de grootte van het bedrijf en de plannen voor de toekomst. Daarnaast is het ook belangrijk dat het klikt tussen de leden van de directie of het MT. De zogenoemde zachte waarden zijn hier dus ook in het spel. De ervaring leert dat overdadig `management control afgebouwd mag/moet worden terwijl het intern ondernemerschap juist aangemoedigd dient te worden. De leiding kan dit realiseren door het personeel de ruimte te geven zich meer ondernemend te ontwikkelen, waarbij het management in een meer coachende rol komt. Samen willen, kunnen en durven ondernemen is hierbij een goed uitgangspunt.

OEFENING 2

1. Waar in de driehoek ligt mijn zwaartepunt als leider?

2. Waar zou het zwaartepunt moeten liggen met het oog op de toekomst?

3. Rol van de leiding binnen veranderende bedrijven.

Welk type leiding een bedrijf nodig heeft hangt vooral af van de grootte en de aard van de organisatie. Daarbij is het erg belangrijk te weten in welke fase uw bedrijf zit. We schetsen enkele typeringen. Veel bedrijven ontwikkelen zich volgens een levenscyclus model met de volgende fasen.

1. Pioniersfase waarbij een ondernemer zijn bedrijf opstart en probeert klanten te vinden voor zijn nieuwe bedachte product, dienst of concept. In wezen is dit een zoektocht naar een marktbehoefte met een goed verdienmodel.

2. Tijdens de groeifase wordt het belangrijk de werkprocessen te standaardiseren en te optimaliseren met behulp van vakbekwame professionals. Naast ondernemerschap wordt het managen van de bedrijfsvoering een punt van belang.

3. Bij een meer volwassen bedrijf komen ook bestuurlijke taken in beeld op het vlak van bijvoorbeeld wet- en regelgeving (op het vlak van milieu, kwaliteit, arbeidsrecht, contractvorming etc).

4. Na een bepaalde groei en enkele jaren consolidatie komt de vraag naar voren hoe verder door te groeien of hoe om te gaan met een teruglopende business. Leiders die de ontwikkelingen in de markt nauwlettend volgen proberen tijdig new business te ontwikkelen. Wie hiermee te laat start of gewoon domme pech heeft loopt de kans in een crisis terecht te komen. Zoals nu met de corona crisis en de in de lucht hangende energietransitie. We zien hier dus dat afhankelijk van de situatie naast het leidinggeven aan de organisatie als geheel er een beroep wordt gedaan op de kwaliteiten van ondernemerschap, management en besturen. De kunst is om per geval na te gaan welk type leiderschap er gevraagd wordt.

OEFENING 3

Binnen vrijwel elke levenscyclus van een bedrijf krijgt de leiding te maken met groeien, bloeien

en snoeien. Dit vraagt om de juiste regie op het juiste moment. Enkele actuele kernvragen zijn

hierbij.

1. In welke fase van de levenscyclus zit uw bedrijf?

2. Welk type leiderschap wordt er gevraagd nu en in de naaste toekomst?

3. Is er voldoende ruimte voor intern ondernemerschap om klantgericht te kunnen werken?

Interessant artikel? Deel het: