Smart Industry: er gebeurt veel, maar het kan altijd beter

1 mei 2019 09:32

Wat is Smart Industry? Een duidelijke omschrijving ontbreekt. Waar de één spreekt van Industrie 4.0, heeft de ander het over het slimmer omgaan met productieprocessen, Internet of things of digitalisering van de industriële fabricagetechnieken. Feit is dat veel bedrijven in Noord-Nederland bezig zijn om hun machines en apparaten slimmer te laten functioneren. Een samenhang ontbreekt echter en juist dat kan er voor zorgen dat Noord-Nederland een voortrekker kan worden in Smart Industry. De Tafel heeft niet meteen het antwoord hoe we dit wel kunnen bereiken, maar goede ideeën zijn er legio.

Kansen en bedreigingen, ze liggen bij elke grote ontwikkeling op de loer. Niet voor niets wordt Smart Industry wel de 4^e industriële revolutie genoemd. En net als bij de vorige ‘revoluties’ wordt nu ook weer gevreesd voor de banen die hiermee verloren gaan. “Slimmer omgaan met productieprocessen, betekent ook anders omgaan met personeel”, zegt Tomas de Rudder van Engie.

“De Duitsers noemen Smart Industry inderdaad Industrie 4.0”, legt Jan Post van de Rijksuniversiteit Groningen uit. “Het hoogste niveau daarin is autonomie, maar hoe ver we daarin gaan bepalen we zelf.” Adri Wischmann van Internet of things Nederland is het daar niet mee eens. “Ik denk dat we dat niet zelf bepalen, want het is geen democratisch proces. Er zijn altijd mensen die een stapje verder gaan dan wat we zouden willen. Er is angst onder mensen, ze worstelen met de vraag wat de gevolgen zijn van alle ontwikkelingen voor hun baan.”

Van alle tijden

Post noemt dat doemdenken. “Naar de toekomst toe is er angst, maar dat is van alle tijden. Ik kijk liever naar de jeugd. Zij accepteren de wereld zoals die is.” Paul Drent, van het Samenwerkingsverband Noord Nederland, vraagt zich hardop af hoe mensen in bedrijven met smart industry omgaan. Waarop Jorrit Visser van gastheer Rabobank aangeeft dat de bank daar positief tegenover staat. Wij zien digitalisering vooral als een kans. Ja, het kost banen, maar er komen andere banen voor terug. Dat is van alle tijden.”

Een volgende stap die we nu al zien is dat door het slimmer inrichten van apparaten en machines bedrijven in staat zijn om hier goedkoper te produceren dan in de befaamde lage lonen landen. Een ontwikkeling die Wischmann toejuicht. “Ik ben ook niet tegen automatisering, techneuten zeggen dat het allemaal mooier en beter wordt, maar ik kan me ook voorstellen dat mensen in bepaalde banen sceptisch zijn over de toekomst.” De Rudder is er van overtuigd dat digitalisering gaat zorgen voor veranderingen binnen de arbeidsmarkt, “we gaan immers op een andere manier produceren. Welke gevolgen dat heeft voor deze mensen, durf ik niet te voorspellen.”

“We gaan wellicht minder werken, in elk geval anders en misschien krijgen we in de toekomst wel een basisinkomen”, vult Drent aan. Volgens Post is een herverdeling van arbeid, van beroepen, van alle tijden. “We hebben 150 jaar geleden het Noordzeekanaal met de hand gegraven. Wie toen een visioen van een graafmachine had gehad, kon voorspellen dat al die mensen werkloos zouden worden. Maar kijk nu, De graafmachine is er gekomen en er zijn in Nederland nog nooit zoveel mensen aan het werk geweest. Bovendien worden mensen ouder, dus we worden er blijkbaar ook niet slechter van. Maar, we kunnen niet voorspellen hoe het verder gaat, dat maakt onzeker en dus zijn er mensen die gaan doemdenken.”

MKB

Jorrit Visser heeft de indruk dat smart industry in het MKB nog maar mondjesmaat haar intrede doet. “Terwijl het MKB de grootste werkgever in Nederland en zeker in Noord-Nederland is. Blijkbaar is de noodzaak om te veranderen nog niet zo sterk aanwezig.” De Rudder wijt dit aan onwetendheid, terwijl Wischmann denkt dat het vooral met de tijdgeest te maken heeft. “Toen het economische tij tegenzat, was er geen geld om te innoveren. En nu ontbreekt vaak de tijd, omdat iedereen het zo ontzettend druk heeft. Daar maak ik me wel zorgen over, omdat je juist nu stappen moet maken, anders zijn we straks weer te laat.” Drent geeft aan dat het mkb diverse subsidies kan aanvragen voor de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten en dat dit ook geldt voor innovaties in productieprocessen. “Ondernemers vragen hiervoor al subsidie aan, maar dat kan nog veel vaker. Ik heb het gevoel dat de kansen die smart industry ondernemers biedt nog relatief onbekend is. Maar de ideeën die er zijn, en komen, helpen we graag realiseren met subsidie en/of de inzet van onze netwerk.”

Jan Post denkt dat dit een kwestie van tijd is. “Een veranderingscurve begint altijd klein. Zo kennen we in Noord-Nederland het RoSF, Region of Smart Factories, een koploperproject waar circa 30 à 35 bedrijven bij zijn aangesloten. Wat we daarin zien is dat een groot deel van Noord-Nederland daar niet in mee gaan, er niet mee bekend is. We zouden eigenlijk een Smart Industry Hub in Noord-Nederland moeten beginnen, zodat we kennis en kunde veel beter met elkaar kunnen verbinden. Want, we lopen niet achter, maar de bedrijven die met smart industry bezig zijn, zijn wel heel divers. Hoe nemen we andere bedrijven daarin mee, dat is de vraag. Ja, we moeten in Noord-Nederland veel meer gaan verbinden. De vraag is hoe Noord-Nederland in dat grotere speelveld z’n positie gaat veroveren.”

Drent ziet hier en daar wel kruisbestuivingen ontstaan, maar de Tafel is het er over eens dat Noord-Nederland nog lang geen ‘Eindhoven’ is, waar ze uitstekend begrijpen waar samenwerking en verbinding toe kan leiden. Wischmann constateert dat Noord-Nederland qua opleidingen wat minder bedeeld is dan andere gebieden in Nederland. “Om smart industry in Noord-Nederland goed op stoom te laten komen heb je technici nodig en die moet je hier met een lantaarn zoeken.” Post vertelt dat de RUG met specifieke opleidingen gestart is, waarbij afgestudeerden straks prima met smart industry aan de slag kunnen. “Jonge mensen moeten het gevoel hebben dat ze hier kunnen blijven werken, ook omdat het hier leuk is.”

Leefomgeving

“Groningen, en met name de stad, heeft zich wat dat betreft wel enorm ontwikkeld”, geeft De Rudder aan. “Tien jaar geleden vertrok 90 procent van de afgestudeerden naar de Randstad. Daar is nu geen sprake meer van, wat niet alleen met werk, maar ook met de leefomgeving te maken heeft.” Drent ziet vele start ups in de stad Groningen, die bijdragen aan een jong en dynamisch imago. Visser zegt dat Rabobank een wezenlijke bijdrage wil leveren aan een gezond economisch klimaat. “Wij zijn en blijven een lokaal betrokken bank en we zijn de laatste tijd in toenemende mate bezig om MKB ondernemers verder te helpen digitaliseren. Bijvoorbeeld met het project MKB werkplaats digitalisering Groningen, dat Rabobank samen met onder andere de RUG opzet.”

Post vindt het belangrijk dat Noord-Nederland zich de komende jaren gaat profileren. “Kunnen wij interessant worden voor anderen, daar gaat het om. Hoe kan Noord-Nederland de digitalisering hier en elders helpen, dat is best een lastige opgave. Het loont wel de moeite om te proberen zo’n proces op gang te helpen. Gedeputeerde Patrick Brouns heeft onlangs gezegd dat wij de beste moeten worden in digitalisering. Dat is een start, maar we moeten voorkomen dat Noord-Nederland alleen met de handen in de zakken klapt.”

Onderwijs

Adri Wischmann merkt in het onderwijs dat men het lastig vindt in te spelen op nieuwe ontwikkelingen. “Dat vinden ze opportunistisch en dus wachten ze af. Terwijl het juist een kans is. Bedrijven weten het ook niet, totdat er studenten van school komen die het hen gaan vertellen. Maar, dat kan nog wel jaren duren en die tijd is er eigenlijk niet. Sterker nog, Nederland heeft inmiddels een numerus fixus voor de opleiding Kunstmatige Intelligentie, dat kan toch niet? Daarmee laten we een hoop kansen aan ons voorbij gaan.” Volgens Post gaan innovaties steeds sneller en moeten scholen daarom sneller reageren. “Biedt kansen aan jongeren om hier te blijven en een toekomst op te bouwen.”

“Binnen Engie laten we start ups nieuwe producten ontwikkelen binnen het veilige karakter van ons bedrijf. Ze mogen fouten maken, maar we helpen ze wel om tot marktconcepten te komen, waarmee we aan de slag kunnen.” Ook binnen Rabobank worden medewerkers gestimuleerd met nieuwe ideeën te komen. “Heeft een idee kans van slagen, dan mag de betreffende medewerker dat verder ontwikkelen. Daar zijn al een aantal nieuwe producten uit voortgekomen, zoals We.Trade, Peaks en Tellow. Op die manier ontwikkelen wij vanuit de organisatie.”

Volume

“Er zijn hele goede bedrijven in Noord-Nederland, die lopen voorop”, zegt Post. “We moeten nu zien dat we het volume erin krijgen. Iedereen kan je vertellen wat Brainport Eindhoven is, maar wat is ons verhaal? Hoe gaan we ervoor zorgen dat Europa denkt: wat daar in Noord-Nederland gebeurt, daar moeten we bij zijn.” Samenwerken, durven laten zien wat je doet, het kan allemaal beter. Wischmann:” Ik kom vaak prachtige bedrijven tegen, maar niemand weet wat er gebeurt, dat is jammer. De meeste ondernemers willen hun prachtige ideeën het liefst voor zichzelf houden, terwijl je samen veel sterker staat.”

Kortom, er gebeurt veel, maar het is de kunst om die kennis en kunde bij elkaar te brengen. Post:” Kijk naar het Zernike complex in Groningen, dat is de snelst groeiende campus van Nederland, vooral een gevolg van samenwerking. Groningen telt na Amsterdam de meeste start ups van ons land. Kortom, er gebeurt al heel veel, de infrastructuur is prima, het wordt nu tijd om al die initiatieven om te zetten in echte kansen voor onze regio. En dat kan, als iedereen er achter gaat staan.”

De deelnemers:

Tomas de Rudder – Engie – tomas.de.rudder@engie.com

Jorrit Visser – Rabobank – Jorrit.Visser@rabobank.nl

Jan Post – Rijksuniversiteit Groningen – j.post@rug.nl

Adri Wischman – Internet of Things Nederland – a.wischmann@iotnederland.nl

Paul Drent – Samenwerkingsverband Noord Nederland – drent@snn.nl

Foto's door: Gerrit Boer

Tekst: Henk Poker

Interessant artikel? Deel het: