Het corona-virus: enkele arbeidsrechtelijke aspecten

16 maart 2020 14:08

• Veiligheid en gezondheid op de werkvloer

De uitbraak van het coronavirus heeft in Nederland inmiddels geleid tot de eerste bedrijfssluiting. Recentelijk informeerden wij u in dit artikel al dat het coronavirus als buitengewone omstandigheid wordt aangemerkt zodat, indien u als gevolg van de virusuitbraak onvoldoende werk heeft, voor de werknemers mogelijk werktijdverkorting kan worden aangevraagd. Naast de gevolgen voor de omvang van het werk, ontstaan bij werkgevers ook vragen over hoe zij moeten omgaan met werknemers die (vermoedelijk) besmet zijn met het virus.

Zorgplicht werkgever

In Nederland geldt dat werkgevers jegens werknemers een zorgplicht hebben. Zo is een werkgever onder meer verplicht zorg te dragen voor een veilige werkomgeving. In dit kader adviseert de overheid werkgevers dan ook om het personeel goed in te lichten over de symptomen van het coronavirus en om daarnaast duidelijk op hygiënevoorschriften te wijzen. Hierin kan ook een belangrijke rol voor de bedrijfsarts zijn weggelegd. Eventueel bezorgde werknemers zouden bijvoorbeeld voor meer informatie naar de bedrijfsarts kunnen worden doorverwezen. De bedrijfsarts kan hen informeren over de mogelijke preventieve maatregelen.

Indien een werknemer zich meldt met het vermoeden van een besmetting, dan kan de werkgever de werknemer – uit hoofde van de zorgplicht voor andere werknemers – de toegang tot de werkplek ontzeggen. Geadviseerd wordt om de werknemers vervolgens direct telefonisch contact op te laten nemen met de huisarts of bedrijfsarts en deze over de symptomen te informeren.

Calamiteitenverlof en thuiswerken

Nu het coronavirus zich ook binnen Nederland verder lijkt te verspreiden, kan het voorkomen dat bijvoorbeeld ook scholen besluiten om de school de volgende dag(en) tijdelijk te sluiten. Voor een werknemer kan het problematisch zijn om op een dergelijk korte termijn voor opvang voor de kinderen te zorgen. In dat geval zal een werknemer op grond van de Wet Arbeid en Zorg mogelijk aanspraak kunnen maken op enkele uren (tot enkele dagen) calamiteitenverlof. Dit calamiteitenverlof zal wel slechts van korte duur zijn. Heeft een werknemer meer tijd nodig, dan zal gedacht kunnen worden aan het opnemen van vakantiedagen of onbetaald verlof.

Indien de werkzaamheden van de werknemer dit toelaten, is het tevens denkbaar dat afspraken worden gemaakt over thuiswerken. In het algemeen is een werkgever immers vrij om te bepalen waar de werknemers de werkzaamheden moeten verrichten. Werkgevers zouden ook voor de periode waarin het besmettingsrisico geldt een (tijdelijk) thuiswerkbeleid kunnen opstellen. Zo zou thuiswerken ook een oplossing kunnen zijn indien het bedrijf tijdelijk wordt gesloten in verband met bijvoorbeeld een grondige reiniging. Wenst een werknemer op eigen initiatief thuis te werken en is dit voor de werknemer niet gebruikelijk? Dan zullen hierover in overleg met werkgever vooraf afspraken moeten worden gemaakt.

Loon tijdens ziekte

Indien het coronavirus zich in Nederland verder verspreidt, zullen werkgevers mogelijk te maken krijgen met een hoger ziekteverzuim. Werkgevers vragen zich af of zij verplicht zijn het loon van de werknemers in dat geval door te betalen. Het uitgangspunt van het Nederlands arbeidsrecht is dat situaties van ziekte bij een werknemer voor rekening van de werkgever komen. Ook een werknemer die besmet raakt met het coronavirus en hierdoor (tijdelijk) geen werkzaamheden kan verrichten, behoudt dus aanspraak op (een gedeelte van het) loon.

Hoewel het uitgangspunt tot voor kort was dat een werknemer geen recht op loon heeft, indien geen arbeid is verricht, is deze hoofdregel met ingang van 1 januari 2020 gewijzigd. Sinds begin dit jaar heeft een werknemer in beginsel recht op loon, ook indien géén arbeid is verricht, tenzij dit niet verrichten van de arbeid voor rekening van werknemer komt. Er zijn bepaalde exceptionele risicogevallen, welke in sommige gevallen niet voor rekening van werkgever – en dus voor rekening van werknemer – behoren te komen. Denk daarbij aan gevallen waarin geen arbeid kan worden verricht als gevolg van een natuurramp, noodtoestand of oorlogssituatie. Vooralsnog wordt de wereldwijde corona-uitbraak echter niet als een dergelijk exceptioneel risico aangemerkt, zodat ook bij ziekte als gevolg van een besmetting recht blijft bestaan op loon. Dit recht op loon zal ook bestaan indien een werknemer (uit voorzorg) verplicht in quarantaine moet.

Loonrisico mogelijk wel voor werknemer

Hoewel een werknemer die besmet is met het coronavirus in beginsel aanspraak zal hebben op loon, zijn hierop uitzonderingen mogelijk. Zo kan een werknemer het recht op loon verliezen, indien de ziekte bijvoorbeeld door opzet is ontstaan. Hiervan zou onder omstandigheden bijvoorbeeld sprake kunnen zijn indien een werknemer ondanks een negatief reisadvies en duidelijke instructies van de werkgever toch een risicogebied bezoekt. Of sprake is van opzet zal uiteindelijk echter door de rechter moeten worden getoetst. Aangezien opzet in het kader van ziekte niet snel wordt aangenomen, is op dit moment moeilijk te voorspellen hoe de toets in de gegeven omstandigheden uitpakt.

Aanbevolen wordt daarom om de werknemers duidelijk op de risico’s te wijzen en daarbij ook duidelijk (bij voorkeur schriftelijk) van de werknemers te verlangen dat zij niet zullen afreizen naar een gebied dat als risicogebied voor de besmetting is aangemerkt. Bezoekt een werknemer een dergelijk gebied vervolgens toch, dan brengt deze, naast zichzelf, hiermee mogelijk ook andere collega’s in gevaar. Het is niet ondenkbaar dat dergelijk handelen geacht mag worden voor rekening van werknemer zelf te komen, zodat mogelijk geen recht op loon bestaat. Overigens is in een (extreme) situatie als deze, niet uitgesloten dat ook andere arbeidsrechtelijke consequenties, zoals ontslag, kunnen volgen, nu werknemer geen gehoor heeft gegeven aan een duidelijke instructie van werkgever.

Conclusie

Indien een of meer van uw werknemers besmet raakt of raken met het coronavirus, dan behouden zij in beginsel recht op loon, conform de geldende verzuimregeling. Dit geldt in principe ook voor de periode waarin de werknemers in quarantaine worden geplaatst. U kunt de werknemer dan bijvoorbeeld niet verplichten om vakantiedagen op te nemen.

Bovendien is niet uitgesloten dat een verdere uitbraak van het coronavirus ook gevolgen heeft voor bijvoorbeeld openbaar vervoer. Wellicht kunt u overwegen om met de werknemers goede afspraken te maken over thuiswerken, of alternatieve vervoersmogelijkheden.

Meer informatie

Heeft u vragen over welke maatregelen u binnen uw organisatie moet nemen of hoe u kunt omgaan met een (vermoeden van) besmetting? Dan kunt u uiteraard contact opnemen met een van de advocaten van team Arbeidsrecht. Wij houden u op de hoogte van alle ontwikkelingen in het Arbeidsrecht via onze website en Arbeidsrecht LinkedIn pagina. Ook verwijzen wij u graag naar deze informatiesite van de overheid.

Interessant artikel? Deel het: