Bias klinkt als een theoretisch begrip, maar is diep menselijk. Iedereen beoordeelt automatisch op basis van patronen, ervaringen en onbewuste voorkeuren. In selectie kan bias bepalen wie door mag en wie afvalt, zonder dat je het doorhebt.

In het mkb wordt veel geselecteerd op klik, energie of intuïtie. Maar juist die elementen zijn gevoelig voor vertekening. Bias leidt niet alleen tot slechte beslissingen; het verkleint ook diversiteit en maakt het moeilijker om talent te herkennen dat niet direct in het “plaatje” past.

De meest voorkomende vormen van bias

Ondernemers komen vooral deze vormen tegen:

  • First impression bias: de eerste 10 seconden bepalen de rest.
  • Halo-effect: één sterke eigenschap geeft een te positief totaalbeeld.
  • Horn-effect: één zwak punt weegt te zwaar.
  • Similarity bias: voorkeur voor mensen die op jezelf lijken.
  • Confirmatiebias: alleen bewijs zoeken dat jouw mening bevestigt.
  • Stereotype bias: onbewuste aannames gebaseerd op leeftijd, accent, sector of achtergrond.

Het gevaar zit in onbewuste invloed: je denkt dat je rationeel beslist, maar dat is zelden 100 procent waar.

Hoe structuur bias vermindert

Bias bestrijd je niet door “bewuster” te zijn, maar door je proces slim in te richten. De drie meest bewezen stappen zijn:

  1. Vaste interviewvragen
    Iedere kandidaat krijgt dezelfde kernvragen. Dat maakt gesprekken vergelijkbaar en toetsbaar.
  2. Direct scoren per criterium
    Zodra een antwoord is gegeven, geef je een score op basis van observatie. Hierdoor voorkom je dat de algemene indruk het oordeel beïnvloedt.
  3. Onafhankelijke beoordeling vóór overleg
    Als meerdere mensen selecteren, beoordeelt iedereen eerst individueel. Pas daarna worden meningen gedeeld.

Met deze aanpak wordt het proces eerlijker, consistenter en professioneler.

Bewustwording binnen het mkb

Grote corporates trainen selectiecommissies uitgebreid, maar in het mkb gaat het vaak informeler. Dat maakt bias juist sterker. Je kunt met kleine aanpassingen al grote winst behalen: scoreformulieren, STAR-vragen en vooraf opgestelde selectiecriteria.

Bias helemaal uitsluiten is onmogelijk, maar je kunt het effect enorm verkleinen. Een gestructureerd proces levert betere aannamebeslissingen op en beschermt je bedrijf tegen onbedoelde uitsluiting en juridische risico’s.