Professionals over life after crisis, startups en supercomputer Watson: ‘Stel vooral veel vervelende vragen’

5 december 2016 11:25

De crisis is nu officieel voorbij, meldde minister Dijsselbloem (Financiën) dit voorjaar. Na pakweg zeven magere jaren ziet het zakelijk landschap er heel anders uit. Wat vinden financiële en juridische specialisten van het nieuwe ondernemersklimaat, waarin digitalisering definitief zijn weg heeft gevonden en geniale zolderknutselaars in no-time tot miljoenenbedrijven kunnen uitgroeien? Hoe zien de tafelgasten hun eigen positie op het speelveld?

Van de cijfers alleen zou een mens best gelukkig worden. Kijk dat aantal faillissementen eens verder dalen. In augustus sloot een kwart minder kleine en middelgrote bedrijven zijn deuren vergeleken met dezelfde periode vorig jaar: 1350 tegenover 1772. De graadmeter van Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf, de IMK-index, ging zelfs naar 78. Deze index is gebaseerd op gemeentelijke aanvraag van bijstandverlening voor zelfstandigen. Begonnen bij 100 in 2008, schoot de index omhoog naar 278 in 2010, om in 2015 naar 95 te zakken. Als klap op de vuurpijl bereikte het consumentenvertrouwen in oktober het hoogste peil in negen jaar. Vooral de koopbereidheid neemt toe, meldde het CBS. De praktijk toont volgens de deelnemers aan het rondetafelgesprek, bijeengekomen in het Vlaardingse Delta Hotel, pal aan de druk bevaren Nieuwe Maas, een minder rooskleurig beeld. Natuurlijk neemt het aantal faillissementen af, stelt Marc Groenen (BDO), maar dat mag geen verrassing heten na de veldslag van de afgelopen jaren. “Uiteindelijk raak je vanzelf over het dieptepunt heen.  De vraag is of bestaande bedrijven beter renderen. Sommige zijn stilaan in slaap gesust. Ze verdienen geld op eenzelfde wijze als in 2007, maar het wordt geleidelijk aan minder.” Peter Benard (Florijn SHVO) wijst op het na-ijleffect van de crisis. Hij ziet dat het kleinbedrijf juist de afgelopen jaren klappen kreeg.

“De gedwongen zzp’ers, de postbezorgers en thuiszorgmedewerkers, hebben het niet makkelijk, dat is algemeen bekend, maar er is een categorie ondernemers die nauwelijks op de radar verschijnt. Ze blijven uit schaamte bij schuldhulpverlening weg of omdat ze mogelijkheid niet kennen. De gemeente Rotterdam heeft dat inmiddels ontdekt en wil daar verandering in brengen. Wij juichen een betere samenwerking met de gemeente toe. Het kan veel problemen schelen als zelfstandigen zich eerder melden.” Toch zijn er zeker signalen die duiden op economische verbetering. Het doet niet meteen aan succes denken, vertelt Charlotte Verbraak (Bureau Mayet), maar het toegenomen aantal scheidingen is een indicatie. “Scheiden kost geld en brengt onzekerheid met zich mee. Kredietverleners kunnen argwaan krijgen als het thuis bij de directeur-eigenaar misloopt. Nu ze er financieel beter voorstaan, durven ondernemers de uitgestelde beslissing te nemen.”

Crisis als excuus

Heeft het zin om over een crisis te spreken als het grotendeels om een digitale revolutie ging, vraagt Wouk Witte (Freelance Factoring) zich hardop af. “Klanten zijn onder invloed van online ontwikkelingen en mobiele technologie anders naar de dienstverlening van bedrijven gaan kijken. Ze verwachten snelheid en gemak. Automatisering speelt inmiddels een beslissende rol.” Die automatisering krijgt nog te weinig ruimte in de verdienmodellen van het mkb, vindt Eric Oprinsen. De crisis wordt volgens hem af en toe als excuus voor dalende inkomsten aangewend. “Verdienmodellen zijn aan revisie toe, maar dat gebeurt nu te weinig of te laat. Het is begrijpelijk, ondernemers die in de jaren negentig begonnen, konden een lange tijd op de automatische piloot vooruit. Het geld kwam wel binnen. Deze tijd vergt continue innovatie. Kijk je de andere kant op, dan verlies je uit het oog wat de klant werkelijk wil.”We weten dat zaken moeten veranderen, maar toch volgen we zo lang mogelijk de bekende weg, vult Marc Groenen aan. De dagelijkse beslommeringen slokken volgens hem zoveel tijd op, dat een ondernemer niet aan innovatie toekomt.

BDO-collega Martijn Ceelaert ziet met name kansen voor bedrijven die zich specialiseren. Hij haalt zijn eigen werkveld, advisering, als voorbeeld aan. Hij haalt zijn eigen werkveld, accountancy, als voorbeeld aan. “Veel informatie is online te vinden en te downloaden. Ondernemers zijn daar heel bedreven in. Wij moeten ons onderscheidend vermogen, zoals specialistische advisering, blijven ontwikkelen.” Een bedrijf hoeft ook geen complete IT-afdeling in huis te halen om zijn verdienmodel up-to-date te maken. Omarm een startup, zo geeft Gerard Bergsma (Urban Startup Project) als alternatief. “Wij koppelen ervaren ondernemers aan veelbelovende startups. Bedrijven helpen de jonge innovators aan een stevige basis en de starters zetten een veranderingsproces bij de mentoren in gang. Jarenlang op dezelfde manier werken, vernauwt het blikveld. Weet je wat uit een frisse blik voortkomt? Netflix. Opgericht door ontevreden oud-medewerkers van een techcompany en inmiddels een wereldwijd succes.”

Ecosysteem voor starter

Tientallen miljarden euro’s rolden er de afgelopen jaren richting startups. KPMG berekende dat durfkapitalisten in 2015 een recordbedrag van 13,8 miljard dollar in fintech-initiatieven staken, ruim tweemaal zo veel als in 2014. Na het eerste kwartaal van dit jaar stond de teller al op 4,9 miljard dollar, dus het record zou zo maar kunnen sneuvelen. In het betalingsverkeer groeiden voormalige zolderkamerknutselaars als Stripe en het Nederlandse Adyen uit tot unicorns, startups met een waarde van een miljard dollar of meer. Een leuk rendement op het spaargeld zit er voorlopig niet in, integendeel, dus kiezen investeerders liever voor startups. Bergsma. “Maar er is een groot verschil tussen een goed idee hebben en daadwerkelijk excelleren. Starters hebben zeker twee jaar nodig om zich te ontwikkelen, vandaar dat die samenwerking met bedrijven zo belangrijk is. Een entrepreneur bedacht een geniaal product en probeerde het vervolgens zes jaar lang vruchteloos van de grond te krijgen. Totdat hij deelnam aan het accelerator programma. Inmiddels maakt zijn bedrijf omzet.

Startups komen in zo’n ecosysteem van kennis en ervaring tot wasdom.” Gaat er wel eens wat mis, wil Eric Oprinsen weten. Een vondst kan bij nadere beschouwing immers toch niet zo uniek zijn. Daarnaast vergt ondernemerschap heel wat meer dan een mooi concept. Uiteraard is niet elke IT’er met een nieuw tooltje een hit, antwoordt Bergsma. “We willen wel zo veel mogelijk mensen met goede ideeën laten slagen. Niet iedereen weet welke wegen hij met een innovatie moet bewandelen. Als je een potentiële startup ondersteunt, kunnen er mooie dingen uit voortvloeien.” Een ogenschijnlijk minder opzienbarend idee kan trouwens ook uitgroeien tot een succes, weet Marc Groenen uit ervaring. De accountants en adviseurs geven met traject BDO BOOST financiële coaching aan innovatieve jonge honden. “Je merkt in de praktijk dat startups vooral behoefte hebben aan degelijk financieel advies. We geven dat ‘om niet’ binnen BDO BOOST, met het idee dat we een langdurige relatie met de startup opbouwen.”

Robot is foutloos

Over vrij toegankelijke informatie gesproken, zijn al die adviseurs van vlees en bloed nog wel nodig? Ruud Martens, directeur van verzekeringssite Independer, meldde onlangs dat de beste financieel adviseur een computer is. De robot maakt immers razendsnel berekeningen en is foutloos, waardoor de klant altijd het beste pakket ontvangt. Ook voor de fysieke notaris is naar inzicht van Martens op korte termijn geen plek meer. In blockchain, een gekoppeld decentraal grootboeksysteem, zou de notaris voor een euro te regelen zijn.Vooralsnog onrealistisch, vinden de discussiepartners. “Er zitten vaak hiaten in het vraagstuk dat ondernemers me voorleggen”, reageert Charlotte Verbraak. “Zakelijk en privé, zoals aansprakelijkheid en huwelijkse voorwaarden, zijn nauw met elkaar verweven, dat wordt wel eens over het hoofd gezien. Eenmaal aan tafel, blijkt dat er flink wat maatwerk nodig is.” Niet elke ondernemer regelt zijn financiële en juridische zaken, voegt Peter Benard toe. “Dat heeft enerzijds met de kosten te maken, maar ook omdat een zelfstandige met zijn zaak bezig wil zijn. Prima, totdat het mis gaat … Er worden op die manier enorme risico’s genomen.”

Maak het inzichtelijk

De tafelgasten steken de hand in eigen boezem: als specialisten kunnen we proactiever zijn. Benader klanten gericht met gegevens die voor hun vakgebied, markt of branche relevant zijn. BDO pakt het naar eigen zeggen zo aan met een digitale kluis waarin specifieke informatie voor klanten wordt gelegd. Het opvolgende advies gaat de diepte in. De accountants en adviseurs willen op die manier hun rol als trusted advisor waarmaken. “We investeren in de relatie met een bedrijf. Een ondernemer moet met ons advies vooruit kunnen. Naast een goede forecast, is het belangrijk de juiste vragen te stellen. Stel ook vooral vervelende vragen. Waarom zijn de doelstellingen niet behaald? Waarom wordt innovatie maar mondjesmaat opgepakt?” Charlotte Verbraak wil steviger inzetten op privézaken die ondernemers nogal eens ter zijde schuiven, zoals pensioenopbouw. “Welke ondernemer weet precies waar hij later op kan rekenen? Sterker, menigeen heeft zelfs maar matig zicht op de maandelijkse inkomsten voor zichzelf. Er valt voor ons nog een wereld te winnen.”Veel is naar inzicht van Eric Oprinsen terug te voeren op transparantie. Uurtje-factuurtje is minder vanzelfsprekend in het digitale tijdperk. “Maak dus inzichtelijk wat je doet. Bijvoorbeeld een IT-platform behandelt de meest basale vraagstukken. Wie meer nodig heeft, kan verschillende adviesfases, met elk heldere kosten, doorlopen.”

ROSS in de rechtszaal

Fintech-startups schudden de financiële wereld de afgelopen jaren flink op met hun slimme toepassingen. Deze disruptie blijft de juridische sector in Nederland vooralsnog bespaard. Daar kan zo maar verandering in komen als het Amerikaanse Rocket Lawyer zich in Europa vestigt. Het webplatform waar klanten grote hoeveelheden juridische data en contracten kunnen downloaden, heeft in elk geval plannen om legaltech in ons land bon ton te maken. Een ander Amerikaans initiatief is Legalrobot, een computer die razendsnel gegevens analyseert en er zelfs van leert. En dan is er de juridische component van IBM supercomputer Watson, genaamd ROSS, volgens kenners een machine die artificial intelligence nog het dichtst nadert. Widad Shreki (Sennef de Koning van Eenennaam) ziet ROSS niet zo snel in de rechtszaal een cliënt verdedigen. “De variaties die in strafzaken naar voren kunnen komen, zijn eindeloos. Je kunt de data wel bezitten, maar daarmee vang je niet de nuances en de non-verbale communicatie. Bovendien strekt een strafzaak zich uit over meerdere fases, van politieonderzoek en verhoor door de rechter-commissaris tot uiteindelijke rechtszaak en eventueel hoger beroep.

Zelfs een op het oog simpele zaak kan daardoor nog ingewikkeld zijn.” Om de toegevoegde waarde van de fysieke advocaat kracht bij te zetten, publiceren Widad Shreki en kantoorgenoten regelmatig over wetswijzigingen en juridische cases op websites en social media. “Maar we mogen zeker proactiever zijn. De advocatuur is behoudend.” Toch is de vraag of we uiteindelijk niet worden ingehaald door de realiteit, zegt Wouk Witte. “Er gaan hoe dan ook gerespecteerde beroepen verdwijnen. Wie had gedacht dat een kredietaanvraag van de gebruikelijke twaalf weken, die we allemaal accepteerden, binnen pakweg vijf minuten kan zijn geregeld? Financieringsvormen als crowdfunding en kredietfondsen zijn nu ingeburgerd, dat zagen we tien jaar geleden ook niet aankomen.”

Struikelblok en valkuil

In één specifieke situatie kijken bedrijven nauwelijks naar alternatieve kredietbronnen, namelijk bij overnamefinanciering. Witte: “Dan gaan ondernemers met de accountant naar de bank.” Dat ‘vertrouwde loket’ is nog altijd terughoudend bij het verstrekken van kredieten, geeft Paul Denis (Company Brokers) aan. Denis plaatst dan ook kanttekeningen bij het bericht van de SER dat het aantal fusies en overnames het afgelopen jaar met elf procent is gestegen. “Sinds 2016 is de doorlooptijd van de overdracht langer geworden, wat verklaart dat het aantal overnames in het mkb is afgenomen. Fusies en overnames zijn geen booming business. We wachten al jaren op de babyboomers, die massaal hun onderneming zouden verkopen. Het begint bijna een gimmick te worden, want de verwachte hausse aan overdrachten komt er niet. Veel oudere ondernemers gaan zolang mogelijk door en zetten de zaak daarna stop.

”Tegenvallende opbrengsten, en daarmee niet het gedroomde pensioen, liggen veelal aan die beslissing ten grondslag. Sommige ondernemers maken een omgekeerde berekening als ze hun bedrijf van de hand willen doen, weet Martijn Ceelaert. “Ze gaan uit van het bedrag dat ze nodig denken te hebben voor hun pensionering in plaats van de reële waarde. Het aantal fusies en overnames nam vorig jaar toe, maar mede omdat transacties die al jaren in de portefeuille zaten werden afgerond. Een bedrijf verkopen is niet eenvoudig, er gaat veel tijd en energie inzitten. Het is dan ook aan te raden om de overdracht in de bedrijfsstrategie op te nemen.” Het is volgens Paul Denis één van de grootste struikelblokken, een bedrijf dat niet tijdig gereed is voor verkoop. Daarnaast is er een valkuil waar zowel ver- als aankopende partij in kunnen trappen. “Ondernemers bouwen een bedrijf op, maar ze hebben tevens de voornaamste knowhow in het bedrijf. Die kennis verhuist niet mee, daar moeten verkoper en koper alert op zijn.” «

Tekst: Martin Neyt / Fotografie: Jan Nass

Interessant artikel? Deel het: