Vertrouwen laat zich niet automatiseren

6 december 2016 13:48

Drie specialisten zijn aangeschoven voor een discussie over toekomst van de financiële dienstverlening. En daarmee hun eigen toekomst. Gastheer is Ferry Nahon van Marktlink. Hij kruist verbaal de degens met Arnold Poelstra van EY en Herman Zeiger van Bouma en Zeiger Gerechtsdeurwaarder en Incasso. Hoewel er weinig wapengekletter luidt op deze herfstochtend in Deventer. De heren blijken het op veel onderwerpen met elkaar eens.

Het is weinig diplomatiek om in het bijzijn van een partner van een gerenommeerd accountantskantoor te stellen dat het vak van accountant over tien jaar niet meer bestaat. Toch blijkt Poelstra de eerste om dit te beamen: “Wij zien al jaren een verschuiving. Was EY in het verleden een accountantskantoor, tegenwoordig bestaat EY merendeels uit consultants en fiscalisten.” Nahon durft zelfs de stelling aan dat over vijf jaar de traditionele accountant, die van alle markten thuis is, verdwenen is. Nahon: “Aan de bovenkant van de markt, bij de grote bedrijven, is de financiële dienstverlening al helemaal opgesplitst. Zelfs ‘de fiscalist’ bestaat niet meer. Aan de onderkant van de markt wordt nog wel gewerkt met een allround dienstverlener. Maar niet lang meer want ook daar zal de automatisering financiële rapportages genereren die direct worden verstrekt aan de fiscus en de Kamer van Koophandel.”

Zeiger verwacht dat er juist behoefte is aan de klassieke rol van de accountant als controleur van de jaarrekening. “Mijn vader was een traditionele accountant. Toen in de jaren 80 de grote bureaus opkwamen waarin een groot aantal financiële taken werden samengevoegd, was dat hem een doorn in het oog. Want juist door die dubbelrol van accountant en adviseur is de controlerende rol vertroebeld. Je moet als accountant onafhankelijk zijn. Aandeelhouders moeten erop kunnen vertrouwen dat de controle deugdelijk is gedaan. Het fundament voor accountancy is vertrouwen.”

Vertrouwen en maatschappelijke controle

Vertrouwen en accountancy gaan door alle boekhoudschandalen niet langer hand-in-hand. Nahon: “Daarop is gereageerd met allemaal regels en voorschriften. Het resultaat is dat het opstellen van een jaarrekening door een groot kantoor vrijwel onbetaalbaar is geworden. We zijn hier echt in doorgeschoten. Een lokaal accountantskantoor kan prima een jaarrekening opstellen en zal minder zware verificatieprocedures hanteren. Maar ik ben wel extra waakzaam als een lokaal boekhoudkantoor de volledige dienstverlening voor een bedrijf verzorgt.” Poelstra beaamt de noodzaak om controle en consultancy te scheiden: “Vroeger deed je alles voor een klant. Nu zoekt de klant per klus een specialist. Dat is een goede trend. Een ondernemer wil gewoon dat zijn probleem wordt opgelost. Het maakt hem niet uit hoe en door wie.”

Ook de publieke opinie is veranderd. Poelstra: “Vroeger werd met bewondering gekeken naar bedrijven die belasting ontdoken. Nu wordt het schuiven met winsten door bedrijven als Starbucks en Apple niet langer geaccepteerd.” Ook Zeiger verwacht daardoor een vorm van zelfcontrole. “De mindset van mensen is de afgelopen jaren veranderd. Je komt er als bedrijf niet meer weg met creatief boekhouden. Maar realiseer je dat de betaalmoraal verschilt van land tot land. En zelfs van dorp tot dorp.”

Fintech start-ups versus de traditionele sector

Is de traditionele financiële sector is opgewassen tegen de concurrentie van allerlei fintech start-ups en cross-overs vanuit de IT-sector? Nahon: “Er zijn genoeg databases met vraag en aanbod. Dat is geen bedreiging voor Marktlink. Wij gebruiken die databases ook. Het gaat om het advies, de toegevoegde waarde zit in de emotie.” Herkenbaar voor Zeiger: “Een mkb-ondernemer wil goed geïnformeerd worden. Wat is de status van zijn vordering? Grotere deurwaarderskantoren hebben moeite om aan het mkb persoonlijke aandacht te geven.” 
Poelstra: “Ook wij werken met Big Data. Eerst bepalen we de risicogebieden en daar laten we heel gericht data-analyse op los. Maar de vertrouwensfunctie van een financieel adviseur kun je niet automatiseren. Ik merk het aan mijn eigen klanten. Zij kunnen best veel informatie online terugvinden. Toch willen zij bij het doorhakken van knopen deze financiële keuzes even tegen je aanhouden.”

De gesprekspartners, allen van middelbare leeftijd, constateren wel dat de huidige generatie een andere perceptie van de financiële sector heeft. “Kijk naar de bitcoin. Wie van ons had gedacht dat dat zou slagen? Nu zou je willen dat je er een paar had aangeschaft”, aldus Poelstra. Om de generatiekloof te dichten, kijkt EY wel sterk naar welke adviseur bij de klant past. “Start-ups bellen ’s avonds en willen dan ook direct een antwoord. Maar een flexibele adviseur die van techniek houdt, is een prima match voor deze hightech bedrijven. Start-ups hebben niet hetzelfde beeld van de traditionele financiële sector. Tegelijkertijd weten ze dat een naam als EY internationaal bekend is en vertrouwen meegeeft.”

Verbreding financiering

Nahon ziet een veel bredere financieringsopbouw bij overnames. “Het aandeel van bancaire financiering neemt af. Dat is ook de reden dat banken de omslag naar advisering maken om toch hun positie in de sector te behouden.” Zeiger ervaart dat banken een gigantische voet tussen de deur hebben bij bedrijven: “In hoeverre ben je onafhankelijk als je voor 80% gefinancierd wordt door derden? De financiers zullen zich altijd met jouw beleid bemoeien. Toen ik met mijn partner startte, besloten wij daarom niets met de banken te doen. Wij hebben de financiering in eigen hand en kunnen zo onafhankelijk blijven. Voor een deurwaarder is onafhankelijkheid ook vereist.”

De rechtspraak in Nederland moet aansluiten bij de digitalisering van de samenleving: procedures moeten sneller en eenvoudiger. Momenteel is de deurwaarder nog executeur en oproeper. Straks mogen bedrijven zelf digitaal de tegenpartij oproepen. Maar als de tegenpartij niet verschijnt, en dat is meestal het geval, moet de deurwaarder alsnog langs de deur. Zeiger: “De deurwaarder blijft de waarborg. De wetgeving bepaalt dat notaris en deurwaarder altijd de waarheid spreken. Toch is dat slechts de fictie van zekerheid. Want als wij een stuk openbaar betekenen, wil dat niet zeggen dat de betrokkene het daadwerkelijk heeft gezien. Maar mensen hebben ankers nodig.”

Directe lijnen tussen vraag en aanbod

Een ander gevolg van de digitalisering is een steeds directer betalingsverkeer. Je ziet in blockchains dat het eigendom van activa digitaal betrouwbaar kan worden overgedragen. Een blockchain schakelt de bank volledig uit. Nahon verwacht dat allerlei partijen straks een rol zullen spelen in het financiële verkeer. “Je zult zien dat de tussenschakels verdwijnen. Dat moet ook wel want de financiële dienstverlening is te groot geworden ten opzichte van de reële productie. Het is niet meer op te brengen dus de kosten moeten omlaag.” De IT-sector brengt vraag en aanbod, waaronder financiering, steeds beter en directer bij elkaar. Poelstra ziet ook een tegenbeweging: “In dorpen worden projecten samen opgepakt. Bijvoorbeeld om bepaalde voorzieningen te behouden voor het dorp. Eigenlijk de oude corporatiegedachte.” Het resultaat is hetzelfde: de tussenschakels gaan eruit en de lijnen tussen de geldvrager en de financiers worden directer.

Automatisering heeft de financiële sector de afgelopen jaren flink wakker geschud. En het eindstadium is nog niet bereikt. De komende jaren zullen spelers zonder meerwaarde verdwijnen en blijven alleen specialisten over. Nieuwe toetreders maken een frisse start en weten beter in te spelen op de behoefte. Maar één ding verandert niet: de behoefte aan de menselijke factor. Vertrouwen valt immers niet te automatiseren. «

Tekst: Marion van Amelrooij // Fotografie: Marcel Bonte

Interessant artikel? Deel het: