Het organiseren van de CE: Circulaire Businessmodellen
23 november 2016 11:22
Als een bedrijf wordt getypeerd als ‘circulaire onderneming’, dan betekent dit meestal dat het bedrijf efficiënt omgaat met grondstoffen, of afvalstromen gebruikt, de levensduur van producten verlengt, of diensten verkoopt in plaats van producten.
Inmiddels zijn er in de literatuur verschillende indelingen te vinden van circulaire business modellen. Een business model kan getypeerd worden als de manier waarop (verschillende) waarden worden gecreëerd: de samenstelling van bouwstenen (zoals klanten, kanalen, kosten, activiteiten) die met een bepaalde logica op elkaar aansluiten. Soms wordt als aangrijpingspunt de activiteit gekozen waar bedrijven mee bezig zijn in de circulaire economie, soms de waardepropositie.
Circulaire ‘lekkage’
Circulaire business modellen onderscheiden zich van andere modellen doordat ze waarde creëren door gebruik te maken van de niet-circulaire gaten in het huidige systeem. Zo wordt lineaire ‘lekkage’ de grondstof voor circulaire businessmodellen. Dus bijvoorbeeld door afvalstromen te gebruiken die goedkoper zijn dan ‘normale’ grondstoffen, worden kosten bespaard en wordt tegelijkertijd ecologische waarde gecreëerd.
Door platforms te creëren waarop spullen gedeeld worden zoals huizen, auto’s of boormachines, worden spullen beter gebruikt en verdient de platformeigenaar geld op basis van een vergoeding per transactie.
Vaak wordt makkelijk gedacht dat modellen gebaseerd op circulaire lekkage per definitie ook ecologische en financiële waarden creëren. Dat is echter lang niet altijd zo. Het blijkt moeilijk om een verdienmodel te realiseren, bijvoorbeeld omdat klanten nog niet in dezelfde duurzaamheidsmodus zitten als de ondernemer.
Neem bijvoorbeeld de vele platformmodellen, zoals AirBnb. Dit business model leidt zeker tot betere toegankelijkheid van verschillende huizen. Transparantie van aanbod, goed controleerbare kwaliteit van zowel het aanbod als de gebruiker zorgt voor een grote markt. Er wordt echter vooral financiële waarde gecreëerd. Er is geen enkel bewijs dat de bezettingsgraad van bestaande huizen stijgt, dat daardoor minder gebouwd hoeft te worden en het milieu wordt ontlast. We zien eerder het tegenovergestelde: de druk op toeristische binnensteden stijgt, het aantal vliegreizen stijgt en hotels komen leeg te staan. Een pseudo-circulair model.
Oproep: vul de nationale enquête in!
3 Kenmerken van circulaire business modellen
De indelingen van de circulaire business modellen zijn vaak puur theoretisch, of alleen gebaseerd slechts enkele case studies. De indelingen hebben ondanks de verschillen veel overlap. Drie elementen komen in alle classificaties terug.
- Het sluiten van ketens Binnen de circulaire economie is het sluiten van grondstofketens een centraal beginsel. Door een keten te sluiten worden grondstoffen geen afval. Een business model kan bijdragen aan het sluiten van een kringloop door bijvoorbeeld gebruik te maken van hernieuwbare bio-based grondstoffen of door grondstoffen, onderdelen en producten te hergebruiken.
- Verdienstelijking
Binnen de circulaire economie is er een verschuiving van producten naar diensten. Door producten als diensten te ontwerpen, in welke vorm dan ook (verhuur, lease, bruikleen), blijft de producent eigenaar en is het in het in zijn belang om een product duurzaam te produceren. De prikkel om duurzaam te ontwerpen, na te denken over het behoud van restwaarde en het op een zo efficiënt mogelijke manier verwerken van reststromen zijn een logische consequentie van dit soort modellen. Het verlengen van de levensduur van een product creëert ecologische waarde, de aanschaf van een nieuw product wordt uitgesteld en grondstoffen worden intensiever gebruikt.
- Benutten van functionaliteit
Binnen de circulaire economie worden producten – en dus ook grondstoffen – steeds intensiever gebruikt. Met andere woorden: de functionaliteit van producten wordt beter benut. Een business model kan hier op inspelen door producten toegankelijk te maken voor meerdere gebruikers. Verhuur-, deel-, uitruil-, en leenplatforms maken dit mogelijk. De ecologische waarde wordt gecreëerd doordat meerdere consumenten eenzelfde product gebruiken en er dus minder grondstoffen nodig zijn om producten te produceren voor iedereen apart.
Regionaal onderzoek naar circulaire business modellen
Een breed onderzoek, waarbij op systematische wijze informatie wordt verzameld over de organisatie van circulaire waardecreatie, is er in de huidige literatuur over de circulaire economie nog niet. Om een begin te maken met het ontwikkelen van inzicht in emergente praktijken, is in het voorjaar van 2016 een regionaal onderzoek naar Business Modellen voor de Circulaire Economie (BMCE) georganiseerd vanuit de Radboud Universiteit Nijmegen (Nijmegen School of Management). Dit pilotonderzoek vond plaats in de Provincies Gelderland en Overijssel.[1]
Het onderzoek was vormgegeven op basis van verschillende vragen waaronder:
- Weten mensen in bedrijven wel wat de circulaire economie betekent?
- Wat zijn hun motieven om hier aan te werken?
- Wat gebeurt er nu echt als ze deze organiseren?
- Wat kunnen we leren over business-, organisatie- en verdienmodellen?
Ruim 500 organisaties, initiatieven en personen in de twee provincies vulden de enquête in. Vervolgens zijn bijna 40 van hen geïnterviewd. Naast generieke informatie over bovenstaande vragen, komen uit het onderzoek acht sprekende casussen naar voren waarin het organiseren van de circulaire economie in de vorm van kringlopen echt zichtbaar wordt.
Een overzicht van de resultaten van dit regionale onderzoek vindt u hier.
https://www.circulairebusinessmodellen.nl/dl/WPBMCEV5.pdf
En nu: landelijk onderzoek
De komende maanden wordt er vanuit de Radboud Universiteit in samenwerking met diverse partners uit het bedrijfsleven onderzoek gedaan naar Business Modellen in de Circulaire Economie. Recent hebben zij met een team het landelijk onderzoek naar Business Modellen voor de Circulaire Economie op basis van de (regionale) pilot gelanceerd.
U kunt daar ook aan meedoen: http://bit.ly/2dSu9S8 .
Uw deelname draagt bij aan een beter beeld over de circulaire economie en wordt zeer op prijs gesteld.
[1] Dit pilotonderzoek is gerealiseerd dankzij een groot aantal financiële en disseminatie-partners zoals de Rabobank, Saxion Hogescholen, Engie, Gemeente Zwolle, Hogeschool Windesheim, Stadsregio Arnhem-Nijmegen, Radboud Universiteit, Stichting OCF en VNO-NCW Oost.
Reacties op dit artikel
Reactie plaatsen? Log in met uw account.