FEM Knowledge Tour stelt dilemma’s van technische innovaties aan de kaak

28 maart 2019 14:54

Kunt u zich voorstellen dat u straks na uw pensioen verzorgd wordt door een robot? Of dat u naar uw werk gebracht wordt door een auto zonder bestuurder? We hebben de mond vol over innoveren, maar er zijn genoeg dilemma’s bij technische vooruitgang. Het duo Mike van Rijswijk en Reinier Castelein nam de toehoorders mee in de nieuwe wereld en de maatschappelijke impact hiervan tijdens de 13^e FEM Knowledge Tour.

De FEM Knowledge Tour wil informeren en debat voeren op de grote actuele thema’s in de financiële en economische wereld. Onder meer Ben Tiggelaar, Barbara Baarsma, Jeroen Smit, Maurits van Oranje, Jeroen Dijsselbloem, André Kuipers en Rutger Bregman spraken in een serie van twaalf opeenvolgende Knowledge Tours. Innovator en ondernemer, Mike van Rijswijk, is een voorloper als het gaat om nieuwe, innovatieve technologie. Hij introduceerde de 3D-printer en de digitale pen in Nederland, hij liet ons kennismaken met augmented reality en lanceerde de robots NAO en Pepper. Reinier Castelein is voorzitter van De Unie, de vak- en netwerkorganisatie van Nederland voor het midden en hoger personeel en auteur van het boek ‘Welzijn is de nieuwe welvaart’. In dat boek zet hij zijn visie op de nieuwe economie uiteen. De oude definitie van werk en inkomen zijn aan vernieuwing toe en vragen om innovatief beleid, vindt hij.

Artificial intelligence een schrikbeeld?

In de openingsspeech verwees Gisela Albers, directeur van de Faculteit Economie en Management, op een recensie in het NRC van afgelopen week over een voorstelling van het Noord Nederlands Toneel. De voorstelling gaat juist over het thema dat vanavond aan bod komt. ‘Brave New World 2.0 onderzoekt de toekomst van de mens. De verdeelde maatschappij die Aldous Huxley in 1932 in zijn roman Brave New World schetste was bedoeld als schrikbeeld, maar doet voor de lezer van nu al herkenbaar aan. Artificial intelligence, robots en hyperintelligente algoritmes scheppen kansen maar dwingen ook tot de vraag: wordt de wereld door technologische ontwikkelingen een betere plek, of vergroten deze ontwikkelingen voornamelijk de al bestaande ongelijkheid tussen de haves en de have-nots?’, schrijft het Noord Nederlands Toneel op haar site. Opmerkelijk vond Gisela Albers dat de thematiek uit het boek uit 1932 nog steeds actueel is.

Blauw of rood hart

Toen Mike van Rijswijk en Reinier Castelein zich voorstelden viel op dat de eerstgenoemde wel alle kinderen van zijn samengestelde gezin liet zien, maar Castelein heel bewust niet. “Als mijn dochtertje de leeftijd heeft om daar zelf over te beslissen, kan dat anders worden. Tot die tijd bescherm ik haar privacy”, verklaarde Reinier Castelein zijn keuze. De kinderen van Mike van Rijswijk hebben die keuze al gemaakt en voor degene die nog niet zover waren heeft hij de beslissing genomen. De toon is gezet, de rollen zijn duidelijk. Mike van Rijswijk is de voorvechter van technologische ontwikkeling en Reinier Castelein bevroeg hem en de toehoorders bij tijd en wijle kritisch. Het publiek kreeg daarvoor bij binnenkomst een blauw en een rood papieren hart toegestoken. Met het blauwe hart kon het de scepsis of angst voor een bepaalde ontwikkeling aangeven, met het rode kon het publiek juist de innovatie omarmen. Bij twijfel? Beide harten de lucht in. De op voorhand interactieve avond wordt opgeknipt in drie hoofdstukken: de veranderende maakindustrie, de veranderende dimensies en de veranderende maatschappij.

De knop uitzetten

Maar Mike van Rijswijk begon zijn betoog met het bekende filmpje uit 1999 waarin mensen op straat worden gevraagd of zij een mobiele telefoon zullen aanschaffen. Waarschijnlijk gebruiken ze inmiddels allemaal een smartphone. In een vergelijkbare film worden mensen van nu ondervraagd over nieuwe ontwikkelingen zoals een 3D-printer in huis, een drone of een Google Car. Mike van Rijswijk voorspelde dat het veel sneller zal gaan dan we denken en ondersteunde dat met behulp van de wet van Moore, die stelt dat het aantal transistors in een geïntegreerde schakeling door de technologische vooruitgang elke twee jaar verdubbelt. Deze wetmatigheid is tot nu toe bewaarheid en Mike van Rijswijk verwachtte dat ook voor de komende jaren. Analoog aan de Wet van Moore kan de singularity, zeg maar het break even point tussen de ontwikkeling van menselijk en kunstmatige intelligentie, voorspeld worden. Het is voor veel toehoorders een schrikbeeld wanneer de artificial intelligence het mogelijk van ons gaat overnemen. “Maar we kunnen toch altijd de knop uitzetten”, relativeerde een man uit het publiek.

De toekomst is nu

De ontwikkelingen gaan zo hard, dat Mike van Rijswijk stelde dat de toekomst nu plaatsvindt. Bijvoorbeeld in de maakindustrie liet hij zien dat huizen met een grote 3D-printer tegen zeer lage kosten gemaakt kunnen worden. “Het materiaal van het casco kost achtduizend euro”, legde hij uit. “De vraagprijs is ergens tussen de tachtig en honderdtwintig duizend. Die discrepantie is niet heel lang houdbaar.” Hij toonde meer voorbeelden van 3D-printen en Internet of Things die illustreren dat de maakindustrie aan grote veranderingen onderhevig is. Bij het volgende hoofdstuk, verandering van dimensies, haalde hij Joseph Pine aan, die stelde dat we te maken hebben met acht verschillende dimensies. Het theoretische model hierachter liet Mike van Rijswijk achterwege, maar illustreerde met tal van voorbeelden de uitwerking op ons dagelijks leven, zoals het gaming event ‘Leads of Legends’ dat bekeken werd door 57,6 miljoen unieke personen of thuis assistent Google Home dat binnen niet al te lange tijd in ieder huis te vinden zal zijn. Al deze snelle ontwikkelingen hebben invloed op de maatschappij. We kennen allemaal Uber als disruptieve taxi-onderneming, maar wist u ook dat ze momenteel veel investeren in zelfrijdende auto’s én … vliegende auto’s. Nu al is twintig procent van het luchtruim gereserveerd voor drones.

Bij al deze voorbeelden zit ook een beangstigende kant. Hebben we straks nog wel controle over deze ontwikkelingen? Hoe ziet de werkgelegenheid er over tien jaar uit? Worden we verliefd op een robot? Bij voortduring legde Reinier Castelein het over het algemeen nog jonge publiek deze vragen voor. Vooral bij ethische kwesties neigde het publiek naar de blauwe harten en bij leuke gadget-achtige ontwikkelingen naar rood. Maak uw borst maar nat. Er gaat heel veel veranderen de komende jaren. Zoveel staat vast.

Tekst en fotografie: Dick Leseman

Interessant artikel? Deel het: