Het echte kapitaal is menselijk en niet financieel

15 februari 2018 11:38

De vraag naar personeel stijgt sterk. Voor steeds meer beroepen wordt de spoeling dun. Tegelijk zijn veel werkgevers huiverig vaste contracten aan te bieden wegens de Wet Werk & Zekerheid en weten ze hun oudere werknemers onvoldoende te motiveren. ‘Hoe bind ik mijn personeel?’ wordt in de nabije toekomst een even grote uitdaging als ‘Hoe vind ik personeel?’

Clerx van Roy Advocaten in Beek is gespecialiseerd in ondernemingsrecht en begeleidt veel grote fusies en overnames met een internationaal karakter. Het is een kantoor dat je eerder aan de Zuidas verwacht dan in een landelijke gemeente. Met zijn aanwezigheid onderstreept het de kracht van de Limburgse economie. Toch zou Philip van Roy zijn kantoor nooit in Beek hebben gevestigd als hij en zijn negen medewerkers zich niet erg verbonden zouden voelen met de Limburgse samenleving. Hij fungeert dan ook als gastheer voor een rondetafelgesprek van Hét Ondernemersbelang en ontvangt iedereen hartelijk met koffie, broodjes en – hoe kan het ook anders? – echte en traditionele vlaai.

Op de payroll gehouden

“We zien het aantal internationale fusies en overnames sterk toenemen, zeker in deze Euregio. Ook in dat opzicht is de economie weer helemaal op stoom”, zegt Philip van Roy. “Maar wat me óók opvalt is dat de bedrijven die het meest profiteren van de opgaande conjunctuur niet degene zijn die tijdens de crisis rigoureus het mes hebben gezet in het personeelsbestand. Die hebben het nu juist moeilijk om voldoende nieuwe mensen te vinden, of om de juiste aan te trekken. Ondernemingen die hun medewerkers met kennis en ervaring wél op de payroll hebben gehouden, maken nu de grote sprong vooruit. Dat zijn er nog best veel. Er zijn familiebedrijven die acht jaar lang geen cent uit de firma hebben gehaald, die mensen in dienst hebben gehouden voor wie onvoldoende werk was. Die zijn nu spekkoper. VDL is een goed voorbeeld. Dat bedrijf stond helemaal in de startblokken toen de nieuwe orders van BMW konden worden binnengehaald – en kreeg ze dan ook.” (www.clerxvanroyadvocaten.nl)

Vervelend afscheid

Waarom keren zo weinig mensen terug op hun oude werkplek? "De meeste mensen voelen dat er op een vervelende manier afscheid van hen is genomen”, zegt Ralf Jacobs, directeur van Payroll Totaal in Geleen. “In de voorbije jaren hebben de meesten dat een plaatsje gegeven. ‘Het ligt in het verleden, dat is goed zo.’ Gevoelsmatig willen ze niet meer terug. Velen hebben dan ook een nieuwe uitdaging elders gevonden, of zijn als zelfstandige aan de slag gegaan." (www.payrolltotaal.nl)

Coöperatief backoffice

John Diederen, directeur van Metis Notarissen in Beek, merkt op dat de wildgroei aan zzp’ers tijdens de crisisjaren ook zijn negatieve kanten heeft. “Je ziet een enorme versnippering van het aanbod. Al de eenpitters maar ook die vele kleine bedrijfjes met een of twee man personeel worstelen bovendien met de administratieve druk die de overheid ze oplegt. Een loodgieter is daar vele uren in de week aan kwijt, terwijl hij in die tijd goed geld zou kunnen verdienen met zijn corebusiness. Ik snap niet dat al die kleine ondernemers hun backoffice niet uitbesteden, en dan bij voorkeur aan een coöperatie waar ze zelf lid van zijn. Ik ben ervan overtuigd dat een dergelijke coöperatie een enorme efficiencyslag zou betekenen voor alle aangesloten leden en indirect ook voor de samenleving als geheel. Maar helaas neemt niemand het voortouw hierin of loopt elk initiatief op dat vlak dood.” (www.metisnotarissen.nl)

Ralf Jacobs wijt dit mislukken eerst en vooral aan de houding van de kleine ondernemers zelf. “Geregeld worden we gebeld met vragen over arbeidscontracten en verzekeringen. Dan staan ze verbaasd dat wij die bijvoorbeeld helemaal up-to-date kunnen brengen voor een gering bedrag, of dat we ze voor een beperkte investering kunnen ondersteunen. Wanneer men de salarisadministratie wil uitbesteden zijn er ook vele varianten om dit vorm te kunnen geven, waarbij in ieder geval alles online 24/7 benaderbaar is door  middel van de eigen inlog. De veelgehoorde reactie is dan ‘Nee, laat toch maar zitten. Ik vind het wel op internet als ik effe google.’ Het is die instelling: wij zijn goed in alles en doen het allemaal wel zelf.”

Passie versus ervaring

Grotere bedrijven hebben soms wel de voordelen ingezien van het verplaatsen van de administratieve druk. “Euregio Autolease in Beek is onderdeel van de Louwman groep, een groot en landelijk opererend familiebedrijf”, zegt Remko van Thor. “Toch werken wij lokaal slechts met vier mensen. We zijn alle vier direct bezig met de klanten. De rest is werk voor ons uitgebreide backoffice, dat zich niet eens in Limburg bevindt. Het grote voordeel van deze werkwijze is dat je uitsluitend met je vak bezig bent. Ik heb hiervoor bij een bank gewerkt en ik ben daar weggegaan omdat ik een compliment kreeg voor de afhandeling van een dossier. ‘Dat is fijn voor de klant’, dacht ik, maar de klant ondervond daar helemaal geen voor- of nadeel van. Het was een zuiver intern document. Op dat moment besefte ik dat mijn werk geen enkele merkbare betekenis had voor de ondernemers en consumenten met wie wij zakendeden. Ik ben gepassioneerd door auto’s en heb gesolliciteerd bij Euregio Autolease. ‘Maar u komt niet uit de leasebranche’, was de eerste reactie. ‘De kneepjes daarvan leer ik in enkele weken, maar die passie is aangeboren’, was mijn antwoord. Ik kreeg de baan en ik leerde inderdaad die kneepjes. Later heb ik zelf iemand aangenomen met hetzelfde uitgangspunt. Hij wist niks van leasen maar had een enorme drive om dit vak uit te oefenen. Wij vinden dan ook niet dat mensen vertrouwen moeten verdienen, wij geven het vanaf de eerste dag, voor de volle 100%. Maar daar komt bij dat ze dan ook meteen verantwoordelijkheid krijgen.” (www.euregio-autolease.nl)

Digitale kloof

Werknemers renderen het best wanneer ze mogen doen waar ze goed in zijn. Een waarheid als een koe, die in de loop van een werkzaam leven echter te vaak wordt vergeten. Als vijftigers en zestigers de indruk krijgen dat ze aan de verkeerde kant van de digitale kloof zijn beland, beginnen ze hun geloof in zichzelf en hun plezier in hun werk te verliezen. Mariëtte Pennings, advocate bij Clerx van Roy, meent dat die kloof geen mythe is. “Ik bezoek geregeld open dagen van universiteiten en als ik zie hoe praktijkgericht de rechtenstudie nu is ingericht, vind ik dat een heel verschil met vroeger. Ze hebben bijvoorbeeld een oefenrechtbank en oefenzaken. Terwijl ik nog steeds met mijn neus in de boeken zat en veel uit mijn hoofd leerde, zijn zij getraind de juiste informatie snel online te vinden. Dat is een grote vooruitgang die de jonge generatie een stuk sneller zelfredzaam maakt dan de vorige.” (www.clerxvanroyadvocaten.nl)

John Diederen erkent dat beroepen grondig veranderen en dat dit voor oudere werknemers onaangenaam snel kan gaan. “Neem het notariaat. Ik vermoed dat de blockchaintechnologie een deel van onze werkzaamheden overbodig zal maken en dus dwingt er andere voor in de plaats te zoeken. Maar wat ons overkomt geldt voor alle branches. Helaas zie je ouderen dan soms de hakken in het zand zetten. Er zijn bedrijven waar medewerkers in zo’n positie niet meer mee willen en zich om de haverklap ziek melden. Dan komt de ondernemer in een lastig pakket: wil hij van ze af, dan kost hem dat een hoop geld, wil hij ze behouden, dan renderen ze niet. En dus sukkelt hij maar verder.”

Maak alles bespreekbaar

De nieuwe wetgeving heeft die positie als het ware gebetonneerd. Esther Leblanc, directeur van Gepoma in Maasbracht, erkent dat de Wet Werk & Zekerheid veel druk legt op werkgevers. “Ook bij arbeidsongeschiktheid moet er veel worden vastgelegd en veel geregeld. Het is de bedoeling dat je als werkgever en werknemer samen de problemen oppakt en samen tot een oplossing ziet te komen. Een bedrijf als het onze dankt zijn bestaansrecht aan deze regeldruk. Wij nemen momenteel voor zo’n honderd ondernemingen, meestal kleinere mkb’ers, dit werk uit handen. Maar je wilt als werkgever liefst niet met een loonsanctie worden geconfronteerd. Daarom is mijn advies altijd: maak vanaf dag één alles bespreekbaar. Probeer er alsnog zelf uit te komen. Een ander advies, om te voorkomen dat oudere werknemers überhaupt opgebrand raken, is om duurzaam doorwerken ook organisatorisch mogelijk te maken. Er zijn bedrijven die ouderen zeventig procent van hun salaris betalen voor vijftig procent van de werktijd, maar wel met honderd procent pensioenopbouw. In de praktijk blijkt dat voor beide partijen heel goed te werken. De oudere werknemer krijgt nieuw elan.” (www.gepoma.nl)

Vergrijzingspiek

De gewenning aan langer doorwerken lijkt er moeilijker door te komen dan het besef van de noodzaak zelf. Nochtans kon iedere beleidsmaker al in de jaren negentig de vergrijzing zien aankomen, meent Henk van Hoof, oud-staatssecretaris VVD voor sociale zaken en voor defensie in diverse kabinetten. De oud-politicus beschouwt zich met zijn zeventig jaar slechts als ‘parttime gepensioneerd’ en is momenteel onder meer actief voor VNO-NCW in Limburg als aanjager banenafspraak. “Een kwart eeuw geleden was al duidelijk dat de vergrijzing in 2033 zijn piek zou bereiken en dat er tot die tijd steeds minder jonge mensen op de arbeidsmarkt zouden komen. Ik ben voorzitter geweest van een schoolbestuur en we zagen de instroom jaar na jaar versmallen. Maar de enige die destijds waarschuwde dat we ‘iets’ aan de AOW-leeftijd moesten doen was een CDA-fractievoorzitter met wie het vervolgens politiek slecht af liep. Nu hebben we de AOW opgetrokken naar 67, maar fundamenteel is er niet veel veranderd. Als werkgever en werknemer kun je beter ruim van tevoren afspraken met elkaar maken, bijvoorbeeld over opleiding en studieverlof, want het is van het grootste belang dat oudere werknemers bijblijven in hun kennis en vaardigheden. Zij horen te beseffen dat ze nog wat jaren mee moeten gaan, net zoals hun werkgevers zich dienen te realiseren dat ze die oudere medewerkers blijvend nodig hebben, omdat de jongere zich niet meer aandienen.” (www.lwv.nl)

Laag- en hooghangend fruit

Henk van Hoof is van mening dat ‘jobcarving’ een deeloplossing kan zijn voor dit probleem. “Het is ook een belangrijk hulpmiddel bij het plaatsen van de honderdduizend mensen uit de doelgroep van de Participatiewet. In 2026 gaat het laatste SW-bedrijf dicht; de Wajong zit al op slot. We hebben met zijn allen afgesproken dat we honderdduizend mensen die vroeger tewerkgesteld werden in de sociale werkvoorziening, of die thuis zaten, alsnog aan een baan gaan helpen. Er is ook een quotum afgesproken van 5%, voor alle bedrijven met 25 of meer werknemers. Die Quotumwet ligt nu in de lade, maar vergis u niet, ze komt er weer uit als wij er niet in slagen vrijwillig dit target te halen. Voor de overheid is ze zelfs al van kracht geworden, want die sector loopt sterk achter bij de doelstellingen. In Limburg zaten we eind vorig jaar ver boven het target, maar ik vrees dat dit tempo achteruit zal gaan, want wat we nu hebben geplukt is vaak het laaghangend fruit. En toch: als je een taak maar goed inricht is er ook voor mensen met zwaardere beperkingen veel mogelijk. Ze kunnen ook veel bijdragen aan een bedrijf, vooral in de schil om de corebusiness heen. Bewaking, catering, schoonmaak, groenvoorziening – het is allemaal uitbesteed. Als een ondernemer bij die aannemer iemand heeft die bijvoorbeeld achtenhalf uur in de week bij zijn bedrijf schoonmaakt, voldoet hij al aardig aan zijn quotumverplichting.”

‘Wat is mijn collega me waard?’

Plezier in en respect voor het werk, aandacht vanuit de werkgever, communicatie tussen medewerkers onderling – deze voor de hand liggende en toch zo vaak vergeten elementen vormen de smeerolie in een goed draaiende organisatie. Misschien had de BV Nederland er beter voor gestaan als tijdens de crisis veel massaler was overgegaan op een vorm van arbeidstijdsverkorting in combinatie met salarisvermindering. Onder meer bij Volkswagen is dit gebeurd. Maar dat veronderstelt een vorm van solidariteit. “En veel werknemers kijken dan eens om zich heen en vragen zich af: ‘Wat is mijn collega me waard?’ Toch niet zoveel dat ze er een stuk salaris voor willen opgeven en dus wordt het idee afgeschoten”, merkt Ralf Jacobs op. Djuri Lavain, advocaat bij Clerx van Roy, meent dat dit individualisme uiteindelijk ook voor de betrokkene zelf negatief kan uitpakken. “Soms is het belangrijk eerst het gemeenschappelijk belang te zien, tijd en energie ervoor vrij te maken, een kartrekker te zijn voor de organisatie. Maar ook werkgevers kunnen dat, bijvoorbeeld door iemand die getalenteerd is maar onervaren toch die kans te geven. Durf vaker een stap te zetten en wees minder angstig. De samenleving evolueert in snel tempo naar een kennismaatschappij. Daarin hebben we talent voor verandering harder nodig dan ervaring in het voorbije.” (www.clerxvanroyadvocaten.nl)

Reserves uitdelen

In wezen draait het meer om menselijk dan om financieel kapitaal. Geld is uiteindelijk een hulpmiddel om doelen te verwezenlijken en geld is ook makkelijker te vervangen dan menselijk talent. “Het mooiste voorbeeld vind ik de Amerikaanse ondernemer Howard Lutnick”, zegt Philip van Roy. “Hij dreef een succesvolle handel in derivaten vanop de bovenste verdieping van de noordelijke WTC-toren in New York. Op de dag van de aanslag op de Twin Towers was hij zijn kind naar school aan het brengen. Hij ontkwam maar van zijn personeel overleefde niemand de ramp. Lutnick had een aantal miljoenen als reserve. Hij had zijn bedrijf ook juridisch kunnen liquideren en gaan rentenieren. In plaats daarvan haalde hij al het geld van de bank en verdeelde het onder de nabestaanden van zijn overleden medewerkers. Zelf begon hij weer van voren af aan. Dat verhaal ging de ronde doen en maakte blijkbaar zoveel indruk op allerlei mensen in zijn branche, dat ze spontaan aanboden bij hem te komen werken, sommigen zelfs voor niks. Wat de dood voor zijn business leek te betekenen – het uitdelen van zijn reserves – bleek de wedergeboorte. Het geld was niet belangrijk, wist Lutnick, het enige waar het om draaide waren de mensen, hun kennis en hun inzet.”

Tekst: Jeroen Kuypers // Fotografie: Marco Magielse

Interessant artikel? Deel het: