Grond is emotie
11 juni 2019 16:06
Een bedrijfsoverdracht in de agrarische sector verschilt in belangrijke mate van een opvolging in het reguliere MKB. De onderneming gaat niet voor de vrije marktwaarde van de hand en de familiebelangen tellen even zwaar als het individuele belang van de opvolger. Juist omdat broers en zussen gewoonlijk nog tientallen jaren indirect bij het reilen en zeilen van het overgenomen boerenbedrijf betrokken blijven, zijn de financiële afspraken zowel maatwerk als gevoelswerk.
Tekst: Jeroen Kuypers
Het boerenbedrijf is hét familiebedrijf par excellence. Vaak zit het al vele generaties in dezelfde familie en kunnen zowel ouders als kinderen zich simpelweg niet voorstellen dat het op een dag niet meer zou bestaan. Toch is de opvolging binnen het agrarische bedrijf niet langer zo’n automatisme als nog maar één generatie terug, meent Sjoerd Commijs, advocaat agrarisch & grondzaken. “De meeste boerenzonen- en dochters zijn tegenwoordig hoogopgeleid, hebben meer van de wereld gezien en willen wat anders doen met hun leven dan lange dagen maken op het veld of in de stallen. Bovendien moet je veel vermogen op tafel leggen om een bedrijf over te nemen en dus ook vele jaren afbetalen.”
Meerwaardeclausule
Decennia van schaalvergroting hebben de keuterboer tot een relict van het verleden gemaakt. De moderne agrarische ondernemer bestiert landerijen die vroeger met herenboeren werden geassocieerd. Maar die omvang heeft ook een kapitaalbarrière opgeworpen. Commijs: “Als een hectare in de polder gemiddeld € 125.000,- waard is, heeft een onderneming met 100 hectaren een waarde van € 12,5 miljoen, alleen al aan grond. Maar geen enkele overnemer kan dat bedrag met ondernemen terugverdienen. Dat weten de overige familieleden ook wel, dus heeft de familie geen andere keus dan het bedrijf voor veel minder aan een van de broers of zussen te verkopen, als ze het tenminste in stand wil houden. Dat betekent ook, dat er duidelijke afspraken moeten worden gemaakt voor de verdeling van de waarde-aanwas in de toekomst, via een meerwaardeclausule. Het spreekt voor zich dat de overnemer het bedrijf en de grond niet alsnog voor eigen gewin voor een hoger bedrag van de hand mag doen. “
Juridische en psychologische finesses
En dat is het punt waarop de advocaat zijn intrede doet, ná de accountant en vóór de notaris. “Grond is de rode draad in de gesprekken die aan de keukentafel plaatsvinden – en bij de grootste bedrijven in een vergaderzaaltje – maar grond is ook emotie en niet alleen geld,” aldus Sjoerd Commijs. “Een advocaat die dat niet begrijpt kan zijn cliënten niet goed begeleiden. Je moet niet alleen de juridische maar ook de psychologische finesses van een overname in de agrarische sector kennen. Aan tafel wordt veel gezegd maar ook veel verzwegen. Een advocaat hoort zowel de woorden als de blikken en gebaren te duiden. Je moet ook jaren vooruit kunnen kijken, de implicaties beseffen van de voorgestelde regelingen en die verduidelijken aan je cliënten.”
Exit strategie
Zoals het belangrijk is bij de overdracht de toekomstige kapitaalgroei eerlijk te verdelen onder de familieleden, zo is het van belang een exit strategie te bedenken voor de overnemer. “Want het werk van een boer stopt weliswaar nooit, maar de boer zelf houdt er op een bepaald moment wel mee op. Vroeger had hij na veertig jaar alles afbetaald en was hij klaar het door te geven aan de volgende generatie. Tegenwoordig willen agrarische ondernemers ook nog wat anders doen met hun leven. Daarom moet je een overdracht niet in beton gieten. Over tien of vijftien jaar kunnen de deelnemers er anders over denken dan nu. Een goede advocaat is in deze sector een ervaren advocaat. Ik ben al sinds mijn afstuderen in ‘86 geïnteresseerd in de agrarische sector. Ik kom dan wel niet uit de klei maar ik heb er figuurlijk altijd met beide voeten in gestaan – en vaak ook letterlijk. Op de universiteit en in mijn werk leerde ik alles over de wetten en jurisprudentie, aan de keukentafel en op het veld leerde ik waar het werkelijk om draait in de harten en hoofden van de ondernemers. Zo ontdekte ik hoe belangrijk het is steeds oplossingen te zoeken die voor iedereen acceptabel zijn. De beste overdracht is er vaak een waarbij ieder zijn deel krijgt en de onderlinge verhoudingen goed blijven. Alleen dan kan de boer in alle rust voortploegen.”
Meer weten?
Wilt u meer weten over dit onderwerp of heeft u vragen? Neem gerust contact met ons op. Wij denken graag met u mee.
038 428 00 77
Reacties op dit artikel
Reactie plaatsen? Log in met uw account.