Terughoudendheid over het ontslag: ''Tijdens de vorige crisis is leergeld betaald''

21 januari 2021 09:00

Corona trof onze economie midscheeps, maar wel in een periode van hoogconjunctuur. Natuurlijk kwamen op de arbeidsmarkt de gebruikelijke verdachten het eerst in het vizier: werknemers met een tijdelijk contract en ZZP’ers, maar ook in sectoren waar een nijpend gebrek aan personeel was werden duizenden op non-actief gesteld. Toch is de werkloosheid opvallend laag gebleven. Rob Witjes, Hoofd Arbeidsmarktinformatie bij het UWV, ziet dan ook een duidelijk verschil tussen deze crisis en die van de traditionele laagconjunctuur: “Werkgevers zijn zich ervan bewust dat ze de medewerkers van wie ze nu afscheid moeten nemen zodra corona voorbij is weer even hard nodig kunnen hebben.” De ontslagaanvraag van vandaag kan de vacature van morgen zijn.

De arbeidsmarkt begon het jaar sterk, historisch sterk. “Mogelijk moeten we zelfs teruggaan tot 1972, toen de werkloosheidsgraad 2,9% bedroeg, voor een arbeidsmarkt die zó gespannen was als die van februari 2020,” zegt Rob Witjes. “In alle beroepen was er volop werk, zelfs in de administratieve, die toch erg door de digitalisering worden bedreigd, en in 70% was er sprake van tekorten. Die sterke arbeidsmarkt heeft de klap van de pandemie merkbaar verzacht, maar, het is ook opvallend hoe creatief veel werkgevers met de uitdaging zijn omgesprongen. De steunpakketten hebben erg geholpen om ontslagen te voorkomen maar een aantal ondernemers hebben ook hun toevlucht genomen tot het tijdelijk uitlenen van hun personeel aan anderen, niet zelden aan bedrijven buiten hun eigen sector. Ik ken bijvoorbeeld een ondernemer in Brabant die tenten levert voor de evenementensector. Die had van het ene op het andere moment niets meer te doen. In plaats van zijn personeel te ontslaan heeft hij ervoor gekozen ze tijdelijk elders onder te brengen.”

Coronastilstand in slow motion

Die terughoudendheid voor het naakte ontslag heeft alles te maken met de bewustwording van de huidige tekorten, stelt Rob Witjes. “Corona of niet – het tekort aan bijvoorbeeld loodgieters zal daardoor niet van de ene op de andere dag verdwijnen.” Maar ook de herinnering aan de vorige crisis, de financiële, speelt een rol. De bouwsector beleefde toen een coronastilstand in slow motion. De bouw ging weliswaar niet in no time op slot, maar de orderportefeuilles werden zichtbaar dunner, tot er op een bepaald moment nauwelijks nog een eerste steen werd gelegd. “Ik zat tegenover  Maxime Verhagen toen hij zei dat het tekort aan geschoold personeel in de bouw nog nooit zo groot was geweest, en dat was enkele jaren na het einde van de recessie. Bedrijven hadden massaal hun personeel ontslagen. Die ex-werknemers hadden andere banen gevonden en keerden niet terug naar de bouw, op het moment dat de opdrachten weer binnenstroomden. Jongeren waren gewaarschuwd vooral niet aan een bouwopleiding te beginnen. Tegen de tijd dat je dat schip gekeerd hebt, ben je weer enkele jaren verder. Er is toen veel leergeld betaald. Niemand wil die fout opnieuw maken.”

Moeilijke afwegingen

Soms hebben ondernemers geen andere keuze dan definitief afscheid te nemen van medewerkers maar vaker denken ze aan tussentijdse oplossingen. En zoals de ontslagen metselaars, timmerlieden en stratenmakers in negatieve zin niet vergaten hoe ze waren behandeld tijdens de vorige crisis, zo onthouden werknemers die niet worden ontslagen tijdens corona welke inspanningen de werkgever zich heeft getroost. “Zo blijft de binding met het bedrijf behouden,” zegt Rob Witjes. “Het is een verstandige optie, want zodra de theaters en de cafés weer open kunnen zou er een run op kunnen ontstaan. Dan heb je die geluidstechnicus en die ober weer keihard nodig. Het zijn nu echter geen eenvoudige keuzes: moet je als geluidstechnicus vrezen dat het theater failliet gaat en kun je dus beter buiten de cultuursector een baan gaan zoeken? Of moet je blijven werken waar je grootste passie ligt? Dit soort moeilijke afwegingen worden momenteel overal gemaakt en niemand kan op deze vraag een kant-en-klaar antwoord geven.”

De spuit erin

Wanneer komt het herstel en hoe steil zal het zijn? Volgend jaar, dat is het enige dat vaststaat, want de pandemie loopt hoe dan ook op zijn laatste benen. “Ik hoorde laatst iemand zeggen: ‘De spuit erin en dan zijn we van heel die crisis af.’ Ik hoop dat het zo wordt, maar we moeten er ook rekening mee houden dat Rutte niet van de ene op de andere dag het einde van de anderhalve meter samenleving zal aankondigen en dat we, ondanks de vaccinatiecampagne, nog maanden met mondkapjes en andere beperkingen moeten leven en werken. In het geval van ‘de spuit erin’ zal het herstel heel snel kunnen zijn, in het andere scenario zal het trager verlopen, met allerlei gevolgen van dien. Bovendien zullen sommige sectoren blijvend de gevolgen van corona ondervinden. De digitalisering, waar Nederland toch al zo ver in stond, is versneld. Het thuiswerken blijft. Ook als we weer naar kantoor gaan zullen we er minder vaak zijn en bijvoorbeeld de bedrijfscatering zal daar het effect van voelen. Ook al herstelt de arbeidsmarkt zich weer volledig, er zullen toch blijvende verliezers zijn.”

Tekst: Jeroen Kuypers

Interessant artikel? Deel het: