Energietransitie Friesland in volle gang

9 oktober 2019 16:08

Bedrijfsreportages

Waar kun je beter een Tafelgesprek organiseren over het onderwerp duurzaamheid, energietransitie en circulaire economie dan in de Energie Campus in Leeuwarden. Een pand dat volledig energieneutraal wordt verwarmd en van elektriciteit wordt voorzien, maar bovendien is opgebouwd uit materialen die al eerder elders werden gebruikt en indien gewenst ook weer toepasbaar zijn. En dat geldt ook voor het interieur. Dus nee, een betere locatie is er niet. Er ontstond een geanimeerde discussie over genoemde onderwerpen, waarbij met name de vraag werd gesteld hoe je de maatschappij mee moet krijgen in een ontwikkeling die onomkeerbaar is.

Tekst: Henk Poker // Fotografie: Gerrit Boer

Age Knol van Synnovem, adviesbureau duurzame energie, stelt dat duurzaam ondernemen niet alleen over geld gaat, maar over een combinatie van factoren. “De financiën spelen natuurlijk wel een rol. Ondernemers willen best verduurzamen, mits het betaalbaar is. Daarnaast kijken ze echter ook naar de publicitaire waarde, de economische waarde en als laatste naar de gevolgen voor de planeet. Wij denken dat je overal een businessmodel van kunt maken, dus ook van verduurzaming.”

“Wij praten vaak met koplopers”, vult collega Sale Wiersma aan. “Noem het de gele trui dragers die voorop lopen in verduurzaming. Daarachter zie je een groot peloton, dat ook mee wil doen, mits ze er zwarte cijfers mee kunnen schrijven. En dat kan. Er zijn vele subsidies en ook op het fiscale vlak is het een en ander te regelen. Wat we de laatste tijd vooral zien is dat veel bedrijven gaan verduurzamen, omdat ze willen laten zien dat ze goed bezig zijn.”

De mens

Oeds Kuipers van netbeheerder Alliander onderschrijft dat:” Bedrijven die niks doen lopen achter.” Cor van de Haar van Ekwadraat spreekt in dit verband van een evolutie. “Transities zijn van alle tijden en we zitten nu in de energietransitie. Wat me daarin opvalt is dat er veel aandacht is voor de technische en financiële aspecten, maar minder voor de mens. En daarmee vergeten we een belangrijk onderdeel. Wil de energietransitie slagen, dan moet je de mens financieel aandeelhouder maken.” Oeds:” Dat klopt. Wat dat betreft is het jammer dat de overheid een valse start heeft gemaakt. Iedereen moest van het gas af, maar hoe en wat, dat moest de burger maar uitzoeken. Dan gaan de hakken in het zand. Nu wordt er gekozen voor een wijkgerichte aanpak en worden bewoners daarin meegenomen, zo hoort het.”

Berend Bakker van Alfa Accountants is het daar mee eens. “Ik denk dat het naast alle goede bedoelingen belangrijk is om inzichtelijk te maken wat duurzaamheid kan opleveren. Wat we tot nu toe merken is dat de belangstelling bij een aantal bedrijven voor verduurzaming nog steeds lauw is. De belangrijkste drijfveer is kostenbesparing op korte termijn, terwijl het eigenlijk anders zou moeten zijn. Het welzijn voor mens en milieu en een duurzaam verdienmodel kunnen goed samen gaan en zou voorop moeten staan.”

“Waar raak je de mens, waar raak je de ondernemer”, vraagt Edgar Fraiquin van Empatec zich hardop af. Tot nu toe zijn het vooral de overheden die als voortrekker fungeren, vindt ook Bouwe de Boer, gemeente Leeuwarden, maar vooral ook woordvoerder van de Freonen fan fossyl frij Fryslân. “We leven in een bijzondere tijd, in een mooi land waarin het enorm goed gaat. Maar, het lijkt wel alsof er een wedstrijd tussen de economie en de natuur plaatsvindt. Het is belangrijk dat we het goede verhaal vertellen, want we zijn op een kantelpunt gekomen: het kan zo niet langer.” De Boer wil de hele transitie daarom breder trekken. Als voorbeeld noemt hij het ‘blue zone’ idee, waarin gestreefd wordt naar een gezonder en beter leven, waarin geluk voorop staat. “Het blijkt dat ontzettend veel mensen in Friesland daarin zijn geïnteresseerd. Dus, waar het om gaat is dat we als politiek het verhaal gaan vertellen. Dit gaan we doen, hier gaan we aan werken, om te komen tot een maatschappij waarin gezondheid, welzijn en geluk voorop staan. En onderdeel daarvan is de energietransitie. Je moet het dus breder trekken. Het besef bij mensen doen ontstaan dat we in een mooie provincie wonen en we dat graag zo willen houden, maar het daarvoor wel anders moeten aanpakken.”

Samenwerking

Het zijn woorden die Alex Bonnema van Caparis en collega Edgar Fraiquin aanspreken. “Zet een stip op de horizon en laat zien waar we samen naartoe gaan. Samenwerking tussen overheid, ondernemers en onderwijs is daarbij een voorwaarde. Als Friesland een circulaire provincie wil worden, dan moeten we gewoon met elkaar aan de slag.”

“Als wij als Caparis een stap durven te zetten in de energietransitie, dan bereiken we meteen heel veel mensen”, gaat Bonnema verder. “We zoeken naar manieren om een duurzame leefstijl aantrekkelijk te maken voor onze medewerkers. Bovendien vind ik dat bedrijven als Caparis verantwoordelijkheid moeten nemen voor een inclusieve energietransitie. In Nederland hebben zo’n 1,7 miljoen mensen een arbeidshandicap. 87.000 werken in de sociale werkvoorziening. Dat zijn veel mensen! Wanneer we deze mensen meekrijgen in het maken van keuzes die goed zijn voor planeet, maatschappij en toekomst, dan is dat een enorme winst.”

Toch is de praktijk weerbarstig. “Wij zijn al heel lang in discussie over de vraag of we ons autopark moeten gaan verduurzamen, te beginnen met de aanschaf van een elektrische vrachtauto. Bij onze beslissingen denken we vaak vanuit onze doelgroep, de mensen die bij ons werken. Zij worden onze ambassadeurs als we CO2 neutraal worden.”

Ramon Bourguignon van mobiliteitsbedrijf Bourguignon ziet dat ingewikkelde wet- en regelgeving de overstap naar groene mobiliteit vaak in de weg staat. “De vraag die je je kunt stellen is of het stopt bij het MKB of bij de overheid. Ondernemen is risico’s nemen en dat geldt ook voor de keuzes die je maakt in mobiliteit.”

“Maar, het kan ook bij ons stoppen”, vult Jelmer Hornstra van Groen Leven aan. “Een keuze die we maken is vaak ook afhankelijk van de vraag of we iets echt willen of niet.”

Creativiteit

Bouwe de Boer pleit voor een andere manier van denken. Als voorbeeld neemt hij het leerlingenvervoer. “Eén keer in de vijf jaar komt dat vervoer op de markt en mogen partijen daar op inschrijven. Ondertussen vinden we ook dat het anders kan en moet. Waarom vragen we Ramon niet om eens mee te denken over een nieuw concept en zetten we dat vervolgens in de markt. Kortom, durf te vragen. Misschien kan iets niet, maar wie weet. Ik vind dat de overheid dat vaker zou moeten doen. Kijk naar wat we met de nieuwe ijshal in Leeuwarden hebben bereikt. Het is de eerste ijshal wereldwijd die fossielvrij wordt, wat onder andere een gevolg is van de creativiteit van de overheid.”

“Je hebt ‘vooroplopers’ nodig”, vindt Alex Bonnema. “Er zijn vele mogelijkheden om te verduurzamen, maar het vraagt wel eens andere manier van denken en kijken.” De Boer noemt het voorbeeld van de blauwe diesel, “helaas uit Finland afkomstig. We organiseerden iets, er kwam aandacht en ineens wilde iedereen meedoen.”

“Dat heet toch ondernemen”, vult Ramon Bourguignon aan. “Ik ben van de oude stempel, misschien moet ik het wel anders gaan doen. En meer gaan ondernemen in een groep, zoals Bouwe de Boer aangeeft. Dat dat het nieuwe ondernemen is.”

Ambassadeurs

“Als wij het slim doen, dan maken we duurzaamheid onderdeel van al onze medewerkers”, gaat Alex Bonnema verder. “Zo kunnen we onze medewerkers bijvoorbeeld een elektrische leasefiets aanbieden. Dan moeten we wel om tafel met Friesland Lease, want er moet wel een prijs tegenover staan die door onze medewerkers is op te brengen. Het mes snijdt dan aan twee kanten. We stoten minder CO2 uit en onze medewerkers krijgen meer beweging. Kortom, als we het laagdrempelig maken, krijgen we er ambassadeurs bij en wordt duurzaamheid en energietransitie langzamerhand van steeds meer mensen.”

Berend Bakker denkt dat er nog veel winst te behalen is. “Zeker wanneer ik kijk naar de stappen die het bedrijfsleven neemt. De drijfveer bij veel ondernemers is nog steeds kostenbesparing en verder wordt er niet gekeken en dan chargeer ik even. Terwijl een duurzaam verdienmodel in de breedste zin voorop zou moeten staan. Als sector vragen we ons af welke rol we kunnen pakken om onze klanten hiermee verder te helpen. We moeten oppassen niet de activist te worden, we moeten de mensen meenemen en laten zien wat er allemaal mogelijk is en dat duurzaamheid ook heel veel kansen biedt. Als accountant ben je één van de belangrijkste sparring partners van je klanten, dus onze rol zal in deze transitie een belangrijke worden.”

Woorden die door Cor van de Haar worden onderschreven:” Natuurlijk gaan gesprekken met de accountant vaak over geld. Maar trek het breder en stel je hardop de vraag wat jij kunt doen om een bijdrage te leveren aan een betere wereld.” Volgens de Tafel spelen ontmoetingsplekken, zoals de Energie Campus, daarin ook een rol. “Het zijn plaatsen waar ondernemers, overheid en onderwijs elkaar kunnen ontmoeten, in een inspirerende omgeving die aangeeft dat er veel kan als je het maar met elkaar wilt.” Volgens Alex Bonnema is het niet erg wanneer er aanvankelijk slechts een kleine groep meedoet. “Het is zoals Sale zegt: je hebt gele trui dragers nodig en het peloton komt daar achteraan. Bovendien, elke lawine begint met één sneeuwvlok.”

Het groene doen

Jelmer Hornstra ziet dat de samenwerking tussen diverse partijen goed van de grond komt. “Dat heeft niet met geld te maken, maar meestal met het aantal sneeuwvlokken dat die lawine veroorzaakt. Wij zoeken die partijen graag op, zeker als de wil er is om te gaan verduurzamen. Ja, wij geloven sterk in het goede en het groene doen en we zien dat steeds meer partijen daarvan overtuigd raken.” Als voorbeeld noemt Hornstra het vervangen van plastic kappen door zonnepanelen boven zacht fruit als frambozen, zonder dat dit ten koste gaat van de lichtinval. Of drijvende zonneparken op zandwinplassen en zonnecarports boven parkeerplaatsen, “zoals we gedaan hebben bij Nij Smellinghe in Drachten. Technisch is er van alles mogelijk, dit zijn daar goede voorbeelden van. Wij zeggen bij ons: ‘if you, as a company, are not solving a world problem, you have no future’. Daarvan ben ik overtuigd. We moeten er met elkaar in geloven dat het kan.”

[caption id="attachment_53484" align="aligncenter" width="563"] Foto Gerrit Boer Leeuwarden: Tafelgesprek[/caption]

Natuurlijk doen er zich onderweg allerlei problemen voor, zoals bijvoorbeeld een overvol elektriciteitsnet. Oeds Kuipers:” Daar ligt inderdaad een grote uitdaging, eentje waarin wij ons niet afwachtend opstellen. Volgens de wetgever mogen we nog niet zoveel, maar dat wil niet zeggen dat we brutaal al wel met bepaalde zaken zijn begonnen. Daarvoor moeten we met innovatieve ideeën komen, zoals bijvoorbeeld het onderzoeken van waterstof als energiedrager. Daarbij willen we niet wachten op partijen die daar ook al mee bezig zijn. We zoeken samenwerking met allerlei partijen.”

Age Knol en Sale Wiersma zien ook op allerlei terreinen samenwerking ontstaan. “Zo zijn er bedrijven met overcapaciteit, die om zich heen kijken waar ze hun overtollige stroom kwijt kunnen. Er ontstaan allerlei netwerkjes en wij denken dat we daar met name in Friesland sterk in zijn.” Woorden die Bouwe de Boer van harte onderschrijft:” We zijn een relatief kleine provincie waar mensen en partijen elkaar snel weten te vinden. En we zien het ook onder burgers, die zich overal met elkaar verbinden. Zo telt onze provincie nu al 52 energiecoöperaties. Dat is prachtig. Kortom, er is heel veel te doen, maar als we in staat zijn om al die initiatieven te verbinden, dan is er heel veel mogelijk. Het toverwoord is samenwerking, deze Tafel is daar ook een voorbeeld van.”

“We lopen in Friesland echt voorop ten opzichte van de rest van Nederland”, besluit Cor van de Haar. “Dat moeten we nog beter gaan vertellen.” “En daarbij moeten we lef tonen”, vult Alex Bonnema aan. “Uitstralen en laten zien dat we de beste circulaire economie van Europa willen worden, waarbij het duurzaamheidsaspect voorop staat. En laten zien wat dit betekent voor de inwoners en hoe we hen daarin mee kunnen nemen.” Friesland staat ook wat dat betreft voor trots en volhardendheid, zoals Edgar Fraiquin het noemt. “Met elkaar de schouders eronder, de afgelopen jaren hebben bewezen dat er dan meer kan dan we vooraf wellicht voor mogelijk hadden gehouden. Kortom, de bescheidenheid voorbij, zeker in Friesland.”